Oude donornieren voor oude nierpatiënten

Door de vergrijzing zijn er steeds meer ouderen en wordt de wachtlijst voor een donornier van een overleden donor steeds langer. Daarom is de wachtlijst ‘oud voor oud’ in het leven geroepen. Ouderen kunnen, als zij nog niet eerder een niertransplantatie hebben ondergaan, via deze weg in aanmerking komen voor de nier van een oudere overleden donor. Een oude donornier is kwalitatief minder goed dan de nier van een jonge donor, maar voor een oude patiënt kan de nier van een oudere donor goed genoeg zijn om nog een aantal jaren onbezorgd te leven.

Ronald de Bruin, universitair hoofddocent aan de afdeling heelkunde van het Erasmus MC Rotterdam, onderschrijft dit. “Als een orgaan buiten het lichaam is geweest, worden er na implantatie in de patiënt zuurstofradicalen gevormd, die het orgaan kunnen beschadigen”, vertelt hij. “Hoe langer het orgaan buiten het lichaam is geweest, hoe groter deze ischemie reperfusie-schade (IRS). Recent hebben we ontdekt dat de zuurstofradicalen een orgaan laten verouderen. Na IRS zijn er dus meer oude cellen in het orgaan aanwezig. Het maakt hierbij niet uit hoe oud het orgaan oorspronkelijk was. Oudere organen zijn wel extra kwetsbaar, omdat die van zichzelf al meer oude cellen bevatten.”

Muizen verjongen

De Bruin doet onderzoek naar het verwijderen van deze oude cellen uit donororganen. Er zijn een aantal stofjes (senolytica) die oude cellen kapot kunnen maken. In verschillende studies is al gezien dat oude muizen die zo’n stofje krijgen toegediend op allerlei gebieden gaan verjongen. “Wij hebben zo’n stofje getest in een IRS-setting”, legt De Bruin uit. “Organen van een muis hadden na de behandeling minder oude cellen, en minder schade dan organen die niet behandeld waren.”

Helaas zijn deze bemoedigende resultaten niet direct toepasbaar op mensen. “Het stofje dat we in de studie gebruikten, kun je niet zomaar aan patiënten geven. Dat zou te riskant zijn. Het zou het mooiste zijn als we oude cellen kunnen verwijderen gedurende de tijd dat het orgaan buiten het lichaam is.” Tegenwoordig worden donororganen steeds vaker bewaard met behulp van machineperfusie, een pompsysteem dat organen doorspoelt met voedingsstoffen. Dat geeft nieuwe mogelijkheden. Als het orgaan is aangesloten op een machine kun je er metingen aan doen of medicijnen toedienen. “Dit is zeker iets dat we willen proberen”, aldus De Bruin. “Maar het probleem is dat machineperfusie nog niet zo goed werkt bij organen van kleine proefdieren.”

Op dit moment zijn er dus nog weinig aanpassingen aan de donororganen zelf mogelijk, maar dat betekent niet dat er niets te verbeteren valt. De Bruin: “In de meeste perfusiemachines worden organen bij een lage temperatuur bewaard. Door te koelen, verlaag je de stofwisseling en dan kan schade ontstaan. Perfusie werkt wellicht nog beter als je de vloeistof op lichaamstemperatuur houdt. Dan blijft de stofwisseling beter op gang en blijven de organen waarschijnlijk beter in conditie.”