In Parijs hebben de Europese en Amerikaanse ruimtevaartorganisaties ESA en NASA de overeenkomst getekend voor de James Webb Space Telescope (JWST), die in 2013 wordt gelanceerd. JWST is groter dan zijn voorganger Hubble, zal verder van de aarde staan (op 1,5 miljoen kilometer) en heeft een enorme spiegel waardoor de telescoop een groter bereik heeft. De sterrenkijker, die is vernoemd naar voormalig NASA-leider James Webb, zal tot in de verste uithoeken van het heelal kunnen waarnemen.
Artist’s concept van de James Webb Space Telescope (JWST), die in 2013 wordt gelanceerd. Duidelijk zichtbaar zijn de grote hoofdspiegel, bestaande uit een aantal zes-hoekige segmenten, en het gelaagde schild om de straling van de zon af te schermen. Dit zonneschild is zo groot als een voetbalveld. bron: NASA. Klik op de afbeelding voor een grotere versie.
Nederland werkt mee aan de ontwikkeling van een van de instrumenten op de JWST, de mid-infraroodspectrometer MIRI. MIRI is actief in het golflengtegebied dat loopt van 5 tot ongeveer 28 micrometer (1 micrometer = 1/1000 millimeter). Het instrument bestaat uit twee hoofdmodules, een zogenoemde ‘imager’ en een spectrometer. MIRI is een ‘integral field’ spectrometer, die meerdere spectra tegelijk kan nemen.
De MIRI-spectrometer is een samenwerkingsproject van de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA), het Astronomy Technology Centre in Edinburgh en en het Max Planck Institut in Heidelberg. De Nederlandse bijdrage beloopt zo’n 10 miljoen euro. Het ontwerp en de bouw worden uitgevoerd door ASTRON in Dwingeloo, in samenwerking met enkele andere Nederlandse instituten en universiteiten.
Centrale spectrograaf en beeldverwerker van MIRI, de Nederlandse bijdrage aan de opvolger van de Hubble ruimtetelescoop. bron: NOVA. Klik op de afbeelding voor een grotere versie.
Atmosfeer
Infraroodwaarnemingen vanaf het aardoppervlak is lastig door de invloed van de atmosfeer. Die absorbeert straling en veroorzaakt ruis in het signaal uit de ruimte, waardoor het ‘echte’ signaal gereconstrueerd moet worden uit de opgevangen straling. MIRI heeft hiervan geen last. Daarnaast is MIRI als instrument zeer geavanceerd, dankzij een ingebouwd koelingssysteem en grotere spiegels. Daardoor wordt een veel hogere resolutie bereikt en is de gevoeligheid voor zwakkere objecten groter dan ooit.
MIRI zal een cruciale rol spelen in het behalen van de wetenschappelijke doelstellingen van de James Webb Ruimtetelescoop. De telescoop gaat vanaf 2013 op zoek naar de eerste sterren in het heelal, onderzoekt hoe melkwegstelsels ontstaan en probeert gasrijke planeten rond andere sterren dan de zon in kaart te brengen.
Spectaculaire beelden
Volgens Bernhard Brandl van de Leidse sterrewacht, samen met Ewine van Dishoeck binnen NOVA verantwoordelijk voor het project, zal MIRI met zijn zeer hoge gevoeligheid ‘spectaculaire beelden gaan opleveren van het infrarode heelal. MIRI zal ons veel kunnen vertellen over de (extreme) omstandigheden waaronder de meeste sterren in het heelal zijn gevormd’, aldus Brandl.
Zie verder
- Er is leven na de dood van ruimtetelescoop Hubble (Kennislinkartikel van Govert Schilling)
- Hubble afgeschreven in 2010 (Kennislinkartikel)
