Tegelijkertijd kunnen deze eigenschappen ook risico’s met zich meebrengen. ‘De deeltjes zouden de natuurlijke barrières in het lichaam kunnen omzeilen, waardoor ze in het lichaam terecht kunnen komen en gezondheidseffecten veroorzaken. We willen weten of deze deeltjes vrijkomen bij het productieproces en zo ja, of deze deeltjes dan een reëel risico opleveren voor de gezondheid van werknemers’, vertelt drs. Marieke op de Weegh, projectmanager nano-onderzoeken bij TNO. Omdat het gaat om nieuwe materialen en deeltjes, zijn de mogelijke risico’s voor werknemers nog onvoldoende bekend. TNO voert daarom in het kader van het onderzoeksprogramma ‘Gevaarlijke Stoffen en Arbeidsveiligheid’ risico-onderzoek uit.
Gezondheidseffecten
Om de concentratie en de vorm van de deeltjes op de werkplek vast te stellen, voert TNO metingen uit bij bedrijven die nanodeeltjes produceren of toepassen. De onderzoekers richten zich specifiek op de blootstelling tijdens het productieproces, en maken daarom onderscheid tussen nanodeeltjes die geproduceerd of verwerkt worden enerzijds en nanodeeltjes die al aanwezig zijn of uit andere bronnen ontstaan anderzijds. Dit blijkt in de praktijk best lastig te zijn. ‘Nanodeeltjes komen bijvoorbeeld ook voor in dieselroet. Als er dus een heftruck langskomt tijdens de meting, wordt deze hierdoor beïnvloed’, weet Op de Weegh.
De eerste resultaten wijzen uit dat vooral samengeklonterde deeltjes worden gemeten en nauwelijks losse nanodeeltjes. Het aantal vrijgekomen deeltjes is niet veel groter dan de achtergronddeeltjes die al aanwezig waren. De eigenschappen en mogelijke gezondheidseffecten van samengeklonterde deeltjes zijn onderwerp van verder onderzoek.
Quickscans
TNO wil samen met bedrijven goed werkende beheersmaatregelen in kaart brengen, waarbij blootstelling aan toxische deeltjes voorkomen kan worden. Daarnaast werkt TNO ook aan het ontwikkelen van quickscans om specifieke deeltjes snel te kunnen beoordelen op hun mogelijke gevaar. Met deze quickscans en good practices wordt het mogelijk bedrijven te adviseren over veilige productie en toepassing van nanodeeltjes.
Onzekerheden
Bij het onderzoek naar de toxiciteit van nanodeeltjes, waarbij proefdieren zijn blootgesteld via inademing, zijn tot nu toe geen acute gezondheidseffecten waargenomen. Toch is voorzichtigheid op zijn plaats: ‘We kunnen op basis van dit onderzoek geen algemene uitspraken doen over de veiligheid van nanodeeltjes. Er zijn namelijk heel veel typen deeltjes, waardoor het moeilijk is om op algemeen niveau te zeggen of een deeltje wel of geen risico op kan leveren voor de gezondheid.’
Het onlangs uitgebrachte SER-advies, waarbij de Raad adviseert de blootstelling aan nanodeeltjes op de werkplek te minimaliseren, vindt Op de Weegh dan ook een prima standpunt: ‘Het is goed om het voorzorgprincipe toe te passen zolang er nog onzekerheden over mogelijke risico’s bestaan.’