Abnormale seksuele voorkeuren zijn er in alle soorten en maten. Sommige zijn relatief onschuldig, zoals sm (sadomasochisme) of fetisjen voor hoge hakken, leer of voeten. Veel mensen trekken er hun wenkbrauwen voor op, maar zolang de sekspartner ermee akkoord gaat, vormt het meestal geen probleem. Andere worden een stuk minder makkelijk geaccepteerd in onze samenleving. Denk bijvoorbeeld aan pedofilie: daar staat in bijna alle landen een flinke straf op.
Psychologen en seksuologen noemen een abnormale seksuele voorkeur ook wel een parafilie, afgeleid van het Griekse ‘para’ (naast) en ‘filie’ (liefde). Opvallend is dat alle soorten parafilieën veel vaker voorkomen bij mannen dan bij vrouwen. Zo zul je weinig vrouwelijke pedofielen tegenkomen en ook travestie is een voornamelijk mannelijke aangelegenheid. Fetisjisme en SM kun je wel tegenkomen bij vrouwen, maar ook hier hebben de mannen de overhand.
Soorten parafilieën
exhibitionisme: het tonen van geslachtsdelen aan vreemden (‘potloodventers’) fetisjisme: voorkeur voor niet-levende objecten frotteurisme: zonder toestemming tegen iemand wrijven/aanrijden pedofilie: voorkeur voor prepuberale kinderen seksueel masochisme: voorkeur om geslagen/vastgebonden/gepijnigd/vernederd te worden seksueel sadisme: voorkeur om een ander psychisch of lichamelijk lijden toe te brengen transvestisch fetisjisme: voorkeur om kleren van de andere sekse te dragen voyeurisme: zonder toestemming kijken naar anderen die naakt zijn of seks hebben andere parafilieën: zoals voorkeur voor lijken, dieren, poep, urine, klisma’s of bepaalde lichaamsdelen
Man vs. Vrouw
Hoe komt het dat mannen vaker een abnormale seksuele voorkeur hebben dan vrouwen? Ten eerste hebben mannen eenvoudigweg meer—en meer gevarieerde—seksuele fantasieën, die ook nog eens vaker visueel van aard zijn. Vrouwen kunnen zwijmelen over een prins op het witte paard die hen het hof maakt; mannen fantaseren eerder over de fysieke kenmerken van hun lustobject en wat ze daar vervolgens mee zouden willen doen. Bovendien zijn de seksuele verlangens van vrouwen over het algemeen een stuk minder dwingend dan die van mannen—zij kunnen ze vaak maar moeilijk uit hun hoofd zetten.
Andere redenen voor dit verschil tussen mannen en vrouwen liggen in de ontwikkeling van kind tot volwassene. De meestal hechte band met de moeder zorgt ervoor dat jonge kinderen vrij ‘feminien’ zijn. Meisjes kunnen dit hun hele leven blijven, maar jongetjes moeten zich vanuit die positie ontwikkelen tot een man. De kans op verstoringen in deze ontwikkeling is bij hen dan ook groter. Bovendien resulteren jeugdtrauma’s bij jongens ook vaker in een abnormale seksuele voorkeur dan bij meisjes, die zich in zulke gevallen eerder afkeren van seks.
Een beetje vreemd, maar wel lekker
Oké, er zijn dus mensen die opgewonden raken van andere dingen dan een aantrekkelijk persoon. Is daar iets mis mee? Ja, zeggen sommige wetenschappers, mensen met een parafilie hebben een afwijking—aangeleerd of aangeboren. Andere wetenschappers, de sociaal-psychologen, zijn het hier niet mee eens en wijzen erop dat homofilie tot 1973 ook nog officieel als een parafilie werd gezien. De cultuur en tijdsgeest bepalen volgens hen wat afwijkend is en wat niet. Parafilieën zijn dus uitersten op een doorlopende schaal van menselijk seksueel gedrag. Ieder heeft zo zijn eigen voorkeuren en de maatschappij waarin we leven bepaalt of we vinden dat die door de beugel kan.
De Sambia
De Sambia zijn een volk uit Nieuw-Guinea dat vaak als voorbeeld gebruikt wordt door aanhangers van de sociaal-psychologische theorie. Jongetjes uit deze stam moeten rond hun achtste hun moeder verlaten om te gaan wonen in een mannenhuis. Hier leren ze alle riten om een echte man te worden, o.a. door het inslikken van het sperma van de oudere mannen. Het sperma zorgt er volgens de Sambia voor dat de jongens groot en volwassen worden. Na enkele jaren ontwikkelen de jongenslijfjes zich tot mannenlichamen, waarna zíj juist weer oraal bevredigd zullen worden door de jongere jongens. Rond hun twintigste trouwen de mannen met een vrouw en vanaf dan is homoseks taboe.
In het Westen zijn zulke praktijken ondenkbaar, maar voor de Sambia is het de normaalste zaak van de wereld. Het ondersteunt de visie van de sociaal-psychologen: wat wij normaal vinden wordt bepaald door onze cultuur.
Conditionering
Of parafielen nu een psychische stoornis hebben of gewoon “een beetje vreemd, maar wel lekker” zijn, is niet duidelijk. Wel heeft onderzoek in de jaren ’60 al aangetoond dat abnormale seksuele voorkeuren aan te leren zijn. Onderzoekers zorgden ervoor dat hun mannelijke proefpersonen vlak voordat ze seksueel bevredigd werden een niet-opwindend object (laarzen) zagen. Op den duur gingen de mannen de laarzen associëren met seks en werden ze al opgewonden als ze laarzen zagen. Deze methode heet conditionering.
Psychologen hebben deze conditioneringstheorie ondertussen flink bijgeschaafd. Een geconditioneerde parafilie kan volgens hen alleen ontstaan als de omgeving het parafiele gedrag niet corrigeert én als de parafilie een onlosmakelijk onderdeel wordt van de identiteit van de persoon. Bovendien blijken sommige mensen vatbaarder om een parafilie aan te leren dan anderen. Zo raken mensen die een problematische jeugd hebben gehad of nauwelijks sociale contacten hebben makkelijker geconditioneerd dan mensen die een stabiel sociaal leven leiden.
Naar de dokter?
Lang niet elke parafilie hoeft behandeld te worden. Sterker nog, veel mensen beleven een hoop genot aan hun abnormale seksuele voorkeur. In de praktijk blijkt dan ook dat een parafilie meestal een privé-aangelegenheid is, waarvan de parafiel—al dan niet samen met de partner—geniet in zijn slaapkamer of in speciale clubs. Deze mensen willen helemaal niet ‘normaal’ zijn.
Sommige parafilieën vormen echter wel een probleem. Bijvoorbeeld als de uitvoering ervan wettelijk verboden is, zoals seks met kinderen, met dieren of met iemand die daar helemaal geen zin in heeft. Ook kan een parafilie een probleem zijn als het een te grote rol in iemands leven speelt, waardoor het werk en het sociale leven eronder te lijden hebben. De parafiel komt dan (naast een eventuele gevangenisstraf) bij de psychiater terecht.
Veel kan de psychiater echter meestal niet doen. Hij kan de patiënt leren om te gaan met zijn seksuele voorkeur, maar dit blijkt eigenlijk alleen te werken bij niet-strafbare of -ongezonde parafilieën, zoals fetisjen en sm. Het gedrag van pedofielen en andere zware parafielen is vaak moeilijk bij te sturen. Zij lijken meer baat te hebben bij een biologische behandeling. Castratie en neurochirurgie zijn in Nederland streng verboden, maar hormonen en medicijnen als Prozac lijken de parafiele neigingen goed te onderdrukken. Voor de patiënt heeft dit echter een zware bijwerking: al zijn seksuele gevoelens worden onderdrukt, waardoor de kans op depressiviteit groeit.
Seksuologen adviseren dan ook over het algemeen om alleen te behandelen als de afwijkende seksuele voorkeur schadelijk is voor de ‘patiënt’ of zijn omgeving. Is dit niet het geval, dan kun je er maar het beste gewoon van genieten.