Moedermelk is de eerste functionele voeding die zoogdieren na de geboorte krijgen. Melk bevat vele hoogwaardige voedingsbestanddelen zoals eiwitten, vetten en suikers. De samenstelling van de melk wordt door de moeder voortdurend aangepast zodat de zuigeling een op maat gemaakt dieet krijgt.
Echter moedermelk is meer dan hapklare voeding. Het bevat componenten, zoals antistoffen en lactoferrine, die de pasgeborene beschermen tegen infecties. Bovendien draagt moedermelk bij aan de verdere ontwikkeling van het maag-darmkanaal dat de eerste verdedigingsbarrière vormt tegen ziekteverwekkende micro-organismen.
Componenten in moedermelk stimuleren de kolonisatie van het maag-darmkanaal met gezondheidsbevorderende micro-organismen zodat deze de strijd kunnen aangaan met ziekteverwekkers. Tevens moet het afweersysteem in de zuigeling geïnstrueerd worden om een goede balans te vinden tussen het elimineren van ziekteverwekkers, het in standhouden van de gezondheidsbevorderende micro-organismen en het tolereren van voedings- en omgevingscomponenten. Moedermelk speelt ook een belangrijke rol in deze complexe processen. Hoe? Dat is niet helemaal bekend.
Bij de bestudering van moedermelk is duidelijk geworden dat het een ingenieuze lichaamsvloeistof is waarin naast cellen, micro-organismen en losse biologische bestanddelen ook allerlei samengestelde deeltjes met geselecteerde biologische stoffen voorkomen. Zo zijn vetten bijvoorbeeld voornamelijk aanwezig in vetbolletjes die de melkkliercellen uitscheiden. Al deze verschillende componenten spelen hoogstwaarschijnlijk een bepaalde rol in de gebalanceerde ontwikkeling van de zuigeling.
Communicatieblaasjes
Recent is ontdekt dat in melk minuscule door cellen uitgescheiden membraanblaasjes (kleiner dan 200 nanometer) aanwezig zijn die gespecialiseerd zijn in communicatie tussen cellen. Deze blaasjes zijn niet alleen afkomstig van melkkliercellen maar ook van afweercellen en misschien wel van bacteriën. Via deze dragers van biologische signaalstoffen kan de moeder ‘communiceren’ met cellen van het maag-darmkanaal en het afweersysteem in de zuigeling, en de gewenste instructie doorgeven.
Door de samenstelling van de membraanblaasjes te variëren kan de moeder de instructies bijstellen en complexe biologische boodschappen overbrengen. De stoffen in de membraanblaasjes zijn bijvoorbeeld in staat om de fysieke maag-darmbarrière te bevorderen en (te) sterke reacties van het afweersysteem te dempen. Op deze wijze kunnen ze een bijdrage leveren aan de gebalanceerde opbouw van het afweersysteem en de ontwikkeling van de nakomeling.
Het zal duidelijk zijn dat door de complexe samenstelling van moedermelk de ‘magische’ biologische werking nog niet volledig begrepen is. Meer inzicht in de werking van de verschillende biologische componenten en de effecten van voeding, leefomgeving, gedrag en gezondheid van de moeder op de samenstelling van die componenten, zal uiteindelijk tot een beter inzicht leiden in de (op)voeding via moedermelk.