Op reis met Darwin

‘Volgens de eilandbewoners zijn deze dieren stokdoof’, schreef Darwin in september 1835 in zijn reisaantekeningen over de galapagosreuzeschildpad toen hij aan land was gegaan in de eilandengroep Galapagos bij Ecuador. ‘Het is in ieder geval een feit dat ze je niet horen als je vlak achter ze loopt. Ik moest altijd lachen als ik een van deze grote monsters achterop liep terwijl hij rustig zijn weg vervolgde, en dan plotseling, op het moment dat ik passeerde, zijn kop en poten naar binnen trok en zich met een luid gesis op de grond liet vallen, alsof hij dood was. Vaak klom ik dan op zijn rug en als ik dan een paar flinke tikken op de achterkant van het schild gaf, kwam hij overeind en liep hij verder. Het was echter erg moeilijk om er niet af te vallen.’

Ontstaan der soorten

Ook zie je in het hoofdstuk over de Galapagoseilanden al duidelijk de eerste voorzet voor zijn baanbrekende theorie. Zo valt hem op dat de verschillende eilanden grotendeels door verschillende soorten bewoond worden. De vice-gouverneur van de eilanden, de heer Lawson, wees hem hier als eerst op en kon hem moeiteloos vertellen van welk eiland een schildpad afkomstig was. Darwin schrijft hoe hij aanvankelijk niet bij deze opmerking stilstond en had zijn verzameling organismen van de twee eilanden al door elkaar gegooid: ‘Ik had er geen moment bij stilgestaan dat eilanden die slechts vijftig of zestig mijl van elkaar lagen, en die elkaar ook vaak in zicht hebben, en uit precies dezelfde soorten gesteente bestonden, en precies hetzelfde klimaat hadden, en allemaal ongeveer even hoog waren, toch andere diersoorten hadden. Toch zullen we spoedig zien dat dit het geval is.’

Darwin concludeert op basis van de grote diepte van de zee tussen de eilanden en de recente vulkanische oorsprong, dat de eilanden nooit aan elkaar hebben gezeten. Des te opvallender vindt hij dat op de verschillende eilanden soorten voorkomen, die weliswaar veel op elkaar lijken maar allemaal net anders zijn. Hij spreekt nog niet over evolutie maar over ‘creatieve energie’: ‘Als we dit alles overzien, staan we versteld van de enorme creatieve energie, als ik het zo mag uitdrukken, waarvan we op deze kleine, droge en rotsachtige eilanden getuige zijn. Nog groter is onze verbazing over de verschillende, maar analoge wijzen waarop deze creatieve energie op zo dicht bij elkaar liggende plekken tot uitdrukking is gekomen.’

Deze nieuwe uitgave van Darwins reisverslag is een prachtig boek dat zeker niet mag ontbreken in de kast van een bioloog, maar is daarnaast ook een mooi cadeau voor iedereen die van de natuur houdt.