Een groep chimpansees.

Wat verstaan we precies onder cultuur bij dieren? Cultuur is gedrag dat specifiek is voor een bepaalde groep dieren. Er zit ook een sociaal aspect aan vast, omdat een individu het gedrag moet leren van andere leden uit de groep. Dat kan bijvoorbeeld door imitatie. Gedrag dat een individu zichzelf aanleert door verschillende opties uit te proberen en aangeboren gedrag vallen niet onder cultuur.

Factoren uitsluiten

In Oeganda leven twee verschillende groepen chimpansees op 180 kilometer van elkaar, in de nationale parken Kibale en Budongo. Al vijftien jaar doen wetenschappers veldobservaties bij deze groepen. De chimpansees uit het Kibale park gebruiken vaak stokjes en twijgjes als gereedschap. De apen in Budongo doen dat nooit. Is hier sprake van een cultuurverschil?

In het filmpje hierboven zie je hoe een chimpansee gebruik maakt van een stokje om mieren uit hun nest te halen.

Dat is erg lastig te onderzoeken, omdat genetische factoren en omgevingsfactoren een belangrijke invloed uitoefenen op het gedrag van een dier. Schotse biologen ontdekten dat het genetische verschil tussen de twee groepen chimpansees in Oeganda verwaarloosbaar klein is. Op basis van het DNA zou je niet kunnen vertellen tot welke groep een individu behoort.

Om de invloed van culturele verschillen te testen, ontwikkelden de wetenschappers een experiment dat goed aansluit bij de leefomgeving van beide groepen. Chimpansees zijn dol op honing. In beide parken halen de apen natuurlijke honing uit bijennesten. De Schotten boorden een rechthoekig gat in een omgevallen boomstam en vulden dit met honing die minder stroperig is dan wat de chimpansees gewend zijn. In eerste instantie konden de apen nog met hun vingers bij het snoepgoed, maar later werd het gat dieper en was een slimme oplossing nodig.

Schematische weergave van het experiment van de Schotse wetenschappers. In een boomstam maakten zij eerst een gat van 11 cm diep (A) waar chimpansees nog met hun vinger bij kunnen. Vervolgens boorden zij het gat verder uit tot een diepte van 16 cm (B). De apen moeten nu gereedschap gebruiken om bij de honing te komen.

Gruber e.a., Current Biology

Bladspons

De chimpansees in het Kibale nationaal park gebruiken in het laatste geval bijna allemaal stokjes om de honing te pakken te krijgen. Veel apen uit het Budongo park proberen ook het diepe gat leeg te halen met hun vingers. Een enkeling gebruikt de ‘bladspons’; voorgekauwde bladeren die de honing gemakkelijk opnemen. Is dat een nieuwe uitvinding? Niet bepaald, chimpansees uit beide groepen halen met de bladspons water uit boomholletjes.

De trucjes van de chimpansees in beeld. Links: bladsponzen van de chimpansees uit Budongo. Rechts: stokken en twijgjes van de apen uit Kibale.

Gruber e.a., Current Biology

Als genetische factoren en omgevingsfactoren gelijk zijn, maken chimpansees gebruik van hun culturele kennis om nieuwe problemen op te lossen. De apen uit Kibale hadden al ervaring met stokjes bij het verzamelen van voedsel en kozen dus voor deze optie. De chimpansees uit Budongo gebruiken normaal gesproken nooit stokjes en zoeken de oplossing daarom ergens anders.

Bronnen

Zie ook

Leren is conformeren (Kennislinkartikel van Bionieuws)