De opgeheven armen van de winnaar en de hangende schouders van de verliezer: het is een universele lichaamstaal waarin we aangeven dat we trots zijn of ons schamen. Dat ontdekte de Canadese psychologe Jessica Tracy, toen ze tijdens de Olympische en Paralympische Spelen van 2004 de non-verbale communicatie van judoka’s uit meer dan 30 landen bestudeerde. Nationaliteit of culturele achtergrond bleken niet uit te maken: sporters uit Algarije of Noord-Korea lieten na hun overwinning of verlies dezelfde lichaamshouding zien als sporters uit de Verenigde Staten of Oekraïne.
Omdat sporters trots en schaamte op dezelfde non-verbale manier communiceren, denkt Tracy dat het universele emoties zijn. De manier waarop we die emoties uiten, lijkt bovendien aangeboren. De Canadese onderzoeker keek namelijk ook naar judoka’s die al vanaf hun geboorte blind waren. Wat bleek? Zij bewogen zich na het winnen of verliezen van een judowedstrijd op dezelfde manier als niet-blinde sporters. En dit gedrag kunnen ze natuurlijk niet hebben ‘afgekeken’ van hun collega’s.
Armen in de lucht, hoofd in de nek en de borst opgezet: zo ziet trots er in alle culturen uit. (© Bob Willingham, University of British Columbia)
Is trots een basisemotie?
Trots is niet een emotie die in het psychologisch onderzoek veel aandacht krijgt. Dat komt omdat het – in tegenstelling tot woede, angst, walging, verrassing, verdriet en blijdschap – geen ‘primaire’ emotie is. In de jaren ’70 stelde de wetenschapper Paul Ekman deze lijst met zes basisemoties samen op basis van crosscultureel onderzoek, waaruit bleek dat de gezichtsuitdrukking die bij deze emoties horen in elke cultuur als zodanig worden herkend.
Al eerder kwam er een aanvulling op de lijst, toen de Amerikaanse psycholoog David Matsumoto definitief aantoonde dat ook bij minachting een cross-cultureel herkenbare gezichtsuitdrukking hoorde. Of we trots ook aan de lijst met basisemoties kunnen toevoegen blijft de vraag, omdat Tracy geen universele gezichtsuitdrukking maar aangeboren en dus cultuur-onafhankelijke lichaamstaal vond.
Zie ook:
- Gezichtsemoties vastgelegd (Kennislinkartikel)
- Een gezicht zegt genoeg (Kennislinkartikel)
- Lichaamstaal bij baby’s (Kennislinkartikel)
- Meer over lichaamstaal
- Applet: emoties herkennen, hoe goed kan jij het?