Samenwerking in het dierenrijk is een hot topic onder gedragswetenschappers. Weten dieren dat samenwerken voordelen biedt? Begrijpen ze de rol van een ander bij het samenwerken? De bekende Nederlandse bioloog Frans de Waal doet al jaren onderzoek naar sociaal gedrag van mensapen. Hij deed observaties in de natuur die erop wijzen dat mensapen gecoördineerd samenwerken. Daarvoor is een hogere vorm van cognitie nodig, waarbij een dier in staat is zichzelf te verplaatsen in de rol van een ander, en zich bewust is van zichzelf. Deze vaardigheden waren lang alleen aan mensapen toegeschreven. De meeste dieren hebben daar te kleine, onderontwikkelde hersenen voor. Zij werken wel samen, maar doen dat zonder erbij na te denken. Nieuw onderzoek van De Waal laat zien dat olifanten niet onderdoen voor mensapen.
DKVN: Hoe slim is mijn dier?
Turbo, de hond van Diederik, kijkt televisie en is te lui om een bal te halen. Diederik vraagt zich regelmatig af hoe slim hij nou eigenlijk is. De laatste jaren is het onderzoek naar de intelligentie van honden ontploft. De bekende onderzoeker Brain Hare stelt zelfs: “De hond is een heus genie”. Maar geldt dat ook voor Turbo, of voor jouw huisdier?
Intelligente olifanten
Olifanten staan bekend als sociale, intelligente dieren. In de vrije natuur zorgen olifanten zonder nakomelingen bijvoorbeeld vaak voor de kalfjes van een ander. Nog typischer is hun rouwgedrag. Als er een familielid sterft proberen ze het op te tillen en te begraven. Bovendien hebben ze een groot en complex brein. Dit waren aanwijzingen dat ook olifanten het vermogen hebben tot samenwerking op een hoog cognitief niveau. Maar bewijs ontbrak omdat experimenteren, vanwege de grootte van de dieren, nogal wat gevaren met zich meebracht.
Touwtrekken
De gedragsbioloog Joshua Plotnik en zijn team van de Emory University in Atlanta, bijgestaan door Frans de Waal, vonden toch een manier om onderzoek te doen. Ze leerden Aziatische olifanten dat ze met zijn tweeën tegelijkertijd aan een touw moeten trekken om voedsel te krijgen. Het bleek dat de olifanten niet alleen samen werkten, ze wachtten ook met touwtrekken op hun partner als die pas later kwam. Ook snapten ze dat de opdracht geen zin heeft als hun partner niet bij het touw kan komen. De resultaten verschenen 7 maart in Proceedings of the National Academy of Sciences.
Ontstaan van samenwerking
Was het bewuste samenwerking, of was het touwtrekken een gevolg van de training? Het onderzoek had controle methodes om duidelijk te maken dat het niet om een aangeleerd trucje ging. De olifanten wachtten op hun maatje voordat ze aan het touw trokken bijvoorbeeld (zie filmpje hieronder). Volgens de Waal kwamen de olifanten zelf ook met ideeën.
Omdat samenwerking de basis is van de menselijke samenleving, is het belangrijk om te begrijpen hoe het is ontstaan. “Sommigen denken dat samenwerking bedacht is door mensen. Maar gezien hoe verspreid het is in het dierenrijk, is het duidelijk dat Moeder Natuur ons een handje geholpen heeft”, aldus De Waal. Nu bekend is dat mensen en olifanten dit vermogen delen, staan er meerdere sociale diersoorten met grote hersenen op de lijst voor onderzoek, zoals vogels.
Plotnik en zijn collega’s toonden eerder aan dat olifanten zichzelf kunnen herkennen; door middel van een spiegelproef. Hierbij wordt het dier gemarkeerd met een stip op zijn hoofd. Vervolgens wordt hij voor een spiegel geplaatst. Het dier realiseert zich dat hij zichzelf ziet, als hij de stip aanraakt met zijn slurf. Dolfijnen en mensapen kunnen zichzelf ook herkennen. Maar bewuste samenwerking gaat nog een stapje verder. Je moet je kunnen verplaatsen in de rol van een ander en dat vereist veel intelligentie. Gelukkig voor de olifant dat hij vijf kilogram hersenen heeft!
Bronnen
- Joshua M. Plotnik e.a. Elephants know when they need a helping trunk in a cooperative task. Proceedings of the National Academy of Sciences. 7 maart 2011
- Joshua M. Plotnik e.a. Self-recognition in an Asian elephant. Proceedings of the National Academy of Sciences. 7 november 2006.
Lees meer over diergedrag op Kennislink
Oeps: Onbekende tag `feed’ met attributen {"url"=>"https://www.nemokennislink.nl/kernwoorden/diergedrag/index.atom", “max”=>"6", “detail”=>"minder"}