Tests in rhesus-apen geven hoopvolle resultaten voor zika-vaccin voor de mens

De nieuwe zika-vaccins die eerder effectief bleken in muizen, blijken nu ook prima te werken in rhesus-apen. Van daaruit is het nog maar een kleine stap naar een vaccin voor de mens. Wel moet nog worden onderzocht of vaccinatie veilig is voor zwangeren, de groep die de grootste risico’s loopt bij zika.

5 augustus 2016

Nog geen twee maanden na publicatie van de eerste tests met een zika-vaccin op muizen, zijn nu de resultaten voor rhesus-apen binnen; en ze zijn zeer hoopgevend. Deze apensoort wordt veel gebruikt in medisch onderzoek, omdat de resultaten meestal een goede indicatie geven over werkzaamheid bij de mens. Bij tests in muizen of ratten zijn die resultaten vaak niet ‘overdraagbaar’.

Een baby met en een baby zonder microcephalie — Een zwangere vrouw die een zika-infectie doormaakt, loopt kans een baby te krijgen met micro-encefalie: een te kleine schedel en te kleine hersenen.
Wikipedia

De experimenten zijn uitgevoerd door dezelfde groep onderzoekers die het vaccin in juni op muizen testte In Science rapporteren de onderzoekers deze week tests met twee vaccins op rhesus-apen: een DNA-vaccin, en een vaccin dat het complete, maar verzwakte virus bevat. Ook konden ze uit het bloed van gevaccineerde apen een specifiek immunoglobuline (‘antistof’) isoleren, die niet-gevaccineerde apen bescherming biedt tegen zika zolang voldoende van deze immunoglobuline in hun lichaam aanwezig blijft.

Veiligheid bij zwangeren

Schadelijke bijwerkingen traden volgens de onderzoekers niet op. Nu staat niets nog tests op mensen in de weg, die voor later dit jaar gepland zijn. Onafhankelijk daarvan is een klein farmaceutisch bedrijf al in juli begonnen met een test van een ander DNA-vaccin op gezonde vrijwilligers. Maar dit dient alleen maar om de veiligheid vast te stellen, en zegt nog niets over de werkzaamheid bij patiënten. Overigens is bij deze experimenten niet getest of het vaccin veilig is voor zwangere apen. Dat is natuurlijk bijzonder relevant, omdat het zika-virus bij mensen vooral gevaarlijk is voor zwangere vrouwen, en ernstige afwijkingen bij de baby kan veroorzaken.

Virussen verschillen onderling enorm wat betreft de moeilijkheid om er een vaccin tegen te maken. HIV, bijvoorbeeld, muteert zo snel, dat dit ondanks twintig jaar onderzoek nog steeds niet gelukt is. Zika lijkt wat dit betreft in de categorie polio te vallen, waartegen vaccins bestaan die al decennia lang effectief zijn. In een begeleidend nieuwsartikel in Science wordt het zika-virus om die reden zelfs een wimp genoemd, een watje.

De tijgermug is een belangrijke verspreider van het zika-virus. Deze mug verspreidt ook dengue, een aan zika verwant virus. Vreemd genoeg zijn er aanwijzingen, dat een eerdere dengue-infectie bij een patiënt een zika-infectie juist ernstiger kan maken.
James Gathany

De hoop is dat men na voorspoedig verlopen tests op mensen, al in 2017 kan beginnen met grootschalige vaccinaties in risicogebieden, zoals delen van Zuid- en Midden-Amerika. Het nieuwsartikel in Science citeert echter epidemioloog Neil Ferguson, die wijst op een effect in de categorie ‘elk voordeel heeft zijn nadeel.’ Namelijk: het zeer besmettelijke virus grijpt daar nu om zich heen, en omdat verreweg de meeste mensen slechts milde symptomen vertonen en spontaan herstellen, zal het resistente deel van de bevolking snel groter worden. In die gebieden zal het effect van vaccinatiecampagnes dus moeilijk vast te stellen zijn.

Ook zonder ingrijpen is het best mogelijk, dat het zika-virus in Zuid- en Midden-Amerika binnen een paar jaar uitgewoed is. Hoe dan ook, een goed werkend en veilig vaccin kan van groot belang zijn om uitbraken van zika op andere continenten in de kiem te smoren. De eerste gevallen van zika buiten Zuid- of Midden-Amerika – bij mensen die niet daarheen op reis geweest zijn – zijn al geconstateerd in Florida.

Poll

Zou jij je laten vaccineren tegen Zika?

Bron:

Abbink, P. e.a., Protective efficacy of multiple vaccine platforms against Zika virus challenge in rhesus monkeys, Science (4 augustus 2016). DOI: 10.1126/science.aah6157

Reageer