De Nobelprijs is de hoogste eer die je als wetenschapper te beurt kan vallen. Sinds 1901 wordt de prijs jaarlijks uitgereikt aan topprestaties in vijf gebieden: fysiologie en geneeskunde, natuurkunde, scheikunde, literatuur en vrede. Daarnaast sponsort de Bank van Zweden sinds 1968 een Nobelprijs voor de economie.
De prijs vond zijn oorsprong in het Zweedse genie Alfred Nobel, die in zijn testament vastlegde dat zijn fortuin na zijn dood gebruikt moest worden om wetenschappelijk onderzoek te belonen.
Winnaars van de Nobelprijs ontvangen een medaille, een diploma en een geldprijs op 10 december, de sterfdag van Nobel, tijdens een feestelijke uitreiking in Stockholm. Ook de Nobelprijs heeft last van de crisis. Waar de prijs sinds 2001 10 miljoen Zweedse kronen bedroeg (ongeveer 1,1 miljoen euro), ontvangt de winnaar dit jaar 8 miljoen Zweedse kronen (ongeveer 930.000 euro).
Even wat feitjes: tot en met 2011 zijn in totaal 549 Nobelprijzen uitgereikt aan 850 laureaten en 23 organisaties. Daarvan ging de prijs 44 keer naar een vrouw (Marie Curie won de prijs twee keer). De gemiddelde leeftijd van Nobelprijswinaars is 59 jaar. Tot nu toe hebben 19 Nederlanders een Nobelprijs mogen ontvangen. De laatste keer was in 2010, Andre Geim (al was hij geboren in Rusland).
Nobelprijs Geneeskunde voor pluripotente stamcellen
De Nobelprijs voor Fysiologie en Geneeskunde gaat dit jaar naar John Gurdon en Shinya Yamanaka voor hun ontdekking dat het mogelijk is volwassen cellen te herprogrammeren naar een pluripotent stadium. Die ontdekking heeft ons denken over de specialisatie van cellen drastisch veranderd en geleid tot nieuwe mogelijkheden voor het bestuderen van ziekten.
Lees meer over het onderzoek van de Nobelprijswinnaars (Kennislinkartikel)
Nobelprijs Natuurkunde voor quantumpioniers
De Nobelprijs voor de Natuurkunde 2012 gaat dit jaar naar de Fransman Serge Haroche en Amerikaan David J. Wineland voor hun experimentele werk aan het beheersen van de quantumfysica. Ze ontwikkelden methoden om enkele quantumdeeltjes te meten en manipuleren. Hun werk heeft veel mogelijke toepassingen, zoals optische klokken en quantumcomputers.
Lees het uitgebreide artikel op Kennislink.
Nobelprijs Scheikunde voor G-eiwit gekoppelde receptoren
De Nobelprijs voor Scheikunde 2012 gaat naar de Amerikanen Robert J. Lefkowitz en Brian K. Kobilka voor hun onderzoek naar G-eiwit gekoppelde receptoren. Ze deden ontdekkingen die de werking van deze belangrijke klasse receptoren tot in detail blootlegden. Hun werk is van grote farmaceutische betekenis geweest: de helft van de hedendaagse medicijnen grijpt aan op deze receptoren.
Lees hier meer over het onderzoek van de Nobelprijswinnaars.
Nobelprijs voor de Literatuur voor Mo Yan
De Chinese schrijver Mo Yan (57) krijgt dit jaar de Nobelprijs voor de Literatuur. Volgens het comité ‘mengt hij volksverhalen, verleden en heden met een verbeeldend realisme’. Mo Yan is een pseudoniem, wat ‘spreek niet’ betekent. Zijn echte naam is Guan Moye. Yan is in het Westen het meest bekend vanwege zijn roman ‘Het rode korenveld’. In een eerste reactie aan de verzamelde pers liet hij weten ‘overdonderd en bang’ te zijn.
Later een uitgebreid artikel op Kennislink.
Nobelprijs voor de Vrede gaat naar de Europese Unie
De Nobelprijs voor de Vrede ging dit jaar eens niet naar een persoon, maar naar een organisatie: de Europese Unie. De EU ontving de prijs omdat ze inmiddels al weer “meer dan 60 jaar bijdraagt aan de bevordering van vrede en verzoening, democratie en mensenrechten in Europa.”
Het Nobelprijs Committee wees daarbij op de grote rol die de EU en haar voorgangers speelden in het promoten van verzoening tussen Frankrijk en Duitsland na de tweede wereldoorlog. “Vandaag de dag is een oorlog tussen deze landen ondenkbaar.”
Ook prees ze de rol van de EU in het ondersteunen van democratie in voormalige Zuid-Europese dictaturen als Portugal en Spanje die in de jaren tachtig EU-lid werden. Ook in Oost-Europa speelt de EU een positieve rol, zo vond het committee. Dit door onder meer vrede tussen Servië en Kroatië te bevorderen met (toekomstig) EU-lidmaatschap als lokmiddel.
Klik hier voor het uitgebreide artikel
Nobelprijs voor Economie naar Amerikanen
De Nobelprijs voor Economie is dit jaar weer naar twee Amerikanen gegaan, namelijk de economen Alvin E. Roth and Lloyd S. Shapley. Dit maakte het Nobelprijscomité in Oslo vanmiddag bekend.
Roth en Shapley, zijn respectievelijk aan de Business School Harvard en de University of California verbonden. Ze ontvingen de prijs voor hun bijdragen aan de ontwikkeling van een ‘theory of stable allocations and the practice of market design’.
Vorig jaar ging de prijs ook al naar twee Amerikanen, namelijk Thomas Sargent en Christopher Sims voor hun macro-economische onderzoek.
Lees hier meer over het Nobelprijswinnende onderzoek
De Nobelprijswinnaars worden dit jaar op de volgende data bekendgemaakt:
- Maandag 8 oktober: de Nobelprijs voor Geneeskunde
- Dinsdag 9 oktober: de Nobelprijs voor Natuurkunde
- Woensdag 10 oktober: de Nobelprijs voor Scheikunde
- Donderdag 11 oktober: de Nobelprijs voor Literatuur
- Vrijdag 12 oktober: de Nobelprijs voor de Vrede
- Maandag 15 oktober: de Nobelprijs voor Economie