De superstorm, waar de hele aarde in zou passen, is in 2000 ontstaan uit drie kleinere stormsystemen. Nu blijkt Oval BA de laatste maanden van kleur te zijn verschoten. “In november 2005 was de ovaal nog wit, in december 2005 kleurde hij langzaam bruin en nu heeft hij dezelfde kleur als de Grote Rode Vlek!” Die Grote Rode Vlek bestaat al minstens 340 jaar; Cassini en Hooke ontdekten de storm al in 1665, 22 graden ten zuiden van Jupiters evenaar. De nieuwe storm Oval BA maakt deel uit van dezelfde lopende band van winden als de Grote Rode Vlek, maar ligt verder naar het oosten.

Verkleurende stormen

Net zoals de nieuwe rode vlek van wit naar rood is verschoten wil de Grote Rode Vlek weleens van kleur veranderen. Sterrenkundigen hebben ontdekt dat de kleur van de Vlek en de gordel van stormwind waarin hij zit tegen elkaar in verkleuren; wordt de Grote Rode Vlek donkerder, dan verbleekt de gordel juist en andersom. De precieze stof die Jupiters stormen kleurt is onbekend; sommige experts denken aan organische moleculen als aminozuren, aan rode fosfor of aan andere zwavelverbindingen.

Hoe de storm als de Grote Rode Vlek aan zijn kleurstoffen komt? De enorme stormtrechter zou materiaal omhoog pompen uit dieper gelegen gaslagen van Jupiter. Hoe intenser de kleur, hoe meer kleurstof opwolkt uit het binnenste van Jupiter. “Je hebt echt een enorm sterke storm nodig om materiaal zo hoog te krijgen”, vertelt storm-expert dr. Glenn Orton van NASA’s Jet Propulsion Laboratory. “De Grote Rode Vlek is de krachtigste storm op Jupiter of waar dan ook in het zonnestelsel.” De top van de Grote Rode Vlek steekt dan ook acht kilometer boven de rest van Jupiters atmosfeer uit.

Ongehinderd

Op aarde stort een orkaan in als hij het warme zeewater verlaat en het vaste land optrekt. Zonder de wrijving van een landoppervlak kunnen stormen op Jupiter jarenlang blijven bestaan. Hoe groter de wervelwind, hoe meer energie hij kan stelen van zijn kleinere broeders. Dat blijkt uit onderzoek van Shiyi Chen (John Hopkins universiteit). Die liet in de Physical Review Letters van 3 maart zien hoe grote wervels energie stelen van kleinere.

Dat wervelwinden energie aan elkaar overdragen was al langer bekend, maar tot voor kort wisten natuurkundigen niet hoe dat precies verliep. Gaan wervelwinden gebroederlijk samen, waarbij ze hun energie combineren? Dat lijkt op het eerste gezicht hoe Oval BA is ontstaan. Een reeks foto’s van 1997 tot 2000 laat zien hoe verschillende kleinere stormen elkaar naderen en opgaan in de superstorm. Volgens Chen’s team is de werkelijkheid iets minder mooi.

In computersimulaties, theoretische modellen en experimenten lieten Chen en collega’s zien dat een grote wervel als een vampier energie rooft van kleinere wervels. Die worden uitgerekt, vervormd en uiteindelijk aan de kant geschoven als er niets meer te halen valt. Om de vampier-vergelijking compleet te maken valt een leegezogen wervel op zijn beurt nog kleinere wervels aan, waardoor een voedselketen van stormen ontstaat.

Hoe lang de Kleine Rode Vlek blijft bestaan is niet duidelijk; dat hangt maar af van hoeveel kleinere stormen hij kan kannibaliseren.