Al heel lang gaan wetenschappers ervan uit dat in het geologische Devoon-tijdperk de vissen evolueerden tot op het land levende viervoeters, waar ook wij vanaf stammen. Fossielen die het overgangsstadium laten zien, zijn echter zeldzaam. Een nieuwe vondst van Per Ahlberg van de Zweedse Uppsala Universiteit en collega paleontologen laat zo’n overgangvorm zien in Nature: Ventastega curonica.
Een reconstructie van de kop van Ventastega curonica. Bron: Nature
Tetrapoden
Viervoeters (tetrapoden) zijn bekend vanaf ongeveer 370 miljoen jaar geleden (Devoon tijdperk) en hadden een grote verspreiding. Ze zijn bijvoorbeeld al gevonden in Groenland en in China en nu ook in Letland.
Letse vondst
Van de nieuwe viervoeter Ventastega curonica uit westelijk Letland is de schedel bewaard gebleven, maar ook de schoudergordel en een deel van het bekken. De vondst is uniek omdat meestal slechts kaakdelen gevonden worden en zeer zelden redelijk complete skeletten. Het is tevens de oudste viervoeter die zo compleet is gevonden. De lengte van het dier zou ruim een meter zijn geweest.
Onder de gereconstrueerde kop is een deel van de fossiele schedel te zien. Het ronde gat stelt de oogkas voor. Bron: Nature
Evolutie
De vondst is een belangrijke schakel in de evolutie van vissen naar landdieren, oftewel de evolutie van vin naar poot. In 2006 werd de Tiktaalik gepresenteerd die een schakel vormde tussen de vis Panderichthys en de tetrapodes Acanthostega en Ichthyostega. Panderichthys was een vis met de eerste aanpassingen tot leven op het land. Tiktaalik zou al wel deels op het land hebben geleefd. De nieuwe tetrapode Ventastega curonica is hoogstwaarschijnlijk een overgang van Tiktaalik naar de net wat jongere tetrapoden. De schedel lijkt namelijk op die van tetrapoden maar de afmetingen ervan doen meer denken aan Tiktaalik. Overige delen van het skelet lijken meer op de tetrapoden.
De evolutie van vis naar tetrapoden. Bron: GNU
In de toekomst zullen ongetwijfeld meer vondsten gedaan worden die deze spectaculaire evolutie zullen verduidelijken. Het is overigens maar goed dat het veroveren van het land in het Devoon gelukt is. Anders hadden we misschien nu nog rondgezwommen in de ondiepe wateren.
Referentie:
Ahlberg et al., 2008. Ventastega curonica and the origin of tetrapod morphology. Nature 453: 1199-1204.
Zie ook:
- Evolutie van vin naar voet (Kennislinkartikel van Natuurwetenschap & Techniek)
- Ontwikkeling in voorbeweging van poten anders (Kennislinkartikel van NGV Geonieuws)
- Beweging oudste gewervelde landdier (Kennislinkartikel van NGV Geonieuws)
- Oudste fossiel van lucht-inademend dier (Kennislinkartikel van NGV Geonieuws)
