Even een misverstand uit de weg ruimen. Dat we maar tien procent van ons brein gebruiken, is een mythe die je vaak tegenkomt, zoals in de relatief recente film ‘Limitless’.
Terwijl we denken, zo luidt de mythe, ligt de andere negentig procent aan hersencellen te slapen. Zouden ze echter vrolijk mee vuren bij elke gedachte die je hebt, dan waren we allemaal een stuk slimmer.
Maar we mogen eigenlijk blij zijn dat dit niet gebeurt: wiens hersencellen in grotere aantallen tegelijkertijd vuren, ervaart een epileptische aanval. Zo’n aanval is, simpel gezegd, een overprikkeling van je brein.
Dat bracht de neuroloog Marcello Massimini op een idee. Epilepsiepatiënten ervaren hun aanvallen vooral aan het eind van de dag. Betekent dit dat wakker zijn ervoor zorgt dat onze zenuwen vaker connecties leggen en sterker vuren, en daarmee prikkelbaarder zijn? Eerdere studies met proefdieren bevestigen dat idee, maar bij mensen is het nog nooit onderzocht.
Daarom vroeg Massimini zes gezonde vrijwilligers om drie dagen in zijn lab te komen wonen, beginnend met een nachtje slapen. De opzet van het experiment was simpel. Massimini onderzocht de prikkelbaarheid van het brein van zijn proefpersonen op verschillende tijdstippen: wanneer ze waren uitgerust en wanneer ze extra lang wakker moesten blijven.
Op de eerste dag werden de proefpersonen om zeven uur ’s ochtends gewekt. Ze mochten die avond niet naar bed en bleven wakker tot en met de volgende dag.
Gedurende deze anderhalve dag slapeloosheid legden de onderzoekers op een aantal momenten de prikkelbaarheid van het brein vast. Die prikkelbaarheid is een maat van hoeveel elektrische activiteit hersencellen vertonen nadat ze worden blootgesteld aan nieuwe signalen.
Normaal gesproken zijn deze signalen afkomstig van onderling contact tussen hersencellen – die dan reageren op iemands woorden of het zien van beelden – maar in het laboratorium gebruikte Massimini een kortdurend magnetisch veld. Hoe sterk de hersencellen op dat magnetische veld reageren, hield Massimini bij met elektroden op de hoofden van zijn proefpersonen.
Wat bleek? De hersencellen van de deelnemers reageerden veel sterker op het magnetische veld als ze niet hadden geslapen, dan wanneer ze waren uitgerust. De hersencellen vuurden vaker tegelijkertijd, net als bij een epileptische aanval kan gebeuren. Toen Massimini de deelnemers in de laatste fase van het experiment weer een nachtje liet bijslapen, daalde de prikkelbaarheid weer tot het basisniveau van het eerste dag.
Dat verstoorde slaap kan leiden tot hallucinaties, hoor je terug in deze persoonlijke audioverhalen.
Massimini denkt dat hij hiermee het nut van slapen op het spoor is. Uit dierexperimenten blijkt namelijk dat beesten die lang wakker zijn continu nieuwe synapsen in hun brein aanleggen. Synapsen zijn verbinding tussen hersencellen, die noodzakelijk zijn om nieuwe dingen te leren en herinneringen te vormen. Die extra verbindingen maken een brein echter ook meer prikkelbaar. Slapen we niet, zegt Massimini, dan ontstaat een overschot aan synapsen en dus zenuwactiviteit. Chaos in het brein is het gevolgd, met bijbehorende risico’s zoals epileptische aanvallen, hallucinaties en andere warrigheid .
Slapen is waarschijnlijk bedoeld die situatie tegen te gaan, door het overschot aan synapsen te trimmen. Dat merkten althans ook Massimini’s proefpersonen: na een goede nachtrust daalde de prikkelbaarheid van hun brein weer tot het normale niveau.
Zie ook:
Oeps: Onbekende tag `feed’ met attributen {"url"=>"https://www.nemokennislink.nl/kernwoorden/slaap.atom", “max”=>"7", “detail”=>"minder"}