Er zijn aardig wat mensen die een lang leven zouden willen hebben. Maar, voegen de meeste er aan toe, dan wel het liefst gelukkig, gezond, én bij mijn volle verstand. Deze mensen doen er goed aan het patatje-met te laten staan en te bedenken hoe ze hun gehalte aan goed cholesterol kunnen verhogen. Onderzoekers van Geriatrie en Gerontologie, van de afdeling Algemene Interne Geneeskunde, hebben namelijk een nieuw verband ontdekt tussen goed cholesterol en een verlaagd risico voor dementie. Dit beschreven zij in een artikel in het juninummer van Annals of Neurology.
Afnemend geheugen
Het is al langer bekend dat er een relatie is tussen hart- en vaatziekten en cholesterol. Veel mensen denken dat alle cholesterol slecht is, maar die gedachte is achterhaald. Cholesterol van de goede soort heeft namelijk een preventief effect op aderverkalking, het dichtslibben van de (slag)aderen. Slecht cholesterol bevordert dat proces juist. Aderverkalking kan heel gevaarlijk zijn omdat er niet genoeg bloed door de bloedvaten kan stromen, met een zuurstoftekort als gevolg. Gebeurt dit bij het hart, dan heeft de persoon in kwestie grote kans op een hartaanval. In de hersenen bestaat het risico van een beroerte. Door de beschadigingen aan de hersenen die vaatvernauwingen, verstoppingen en ook bloedinkjes opleveren, kunnen de werking van het geheugen en het concentratievermogen afnemen, totdat uiteindelijk echt gesproken kan worden van dementie. Men wist dus al dat goed cholesterol door te beschermen tegen aderverkalking ook beschermt tegen dementie. Maar de onderzoekers hebben ontdekt dat het ook nog via een andere weg dementie voorkomt. Een andere verklaring voor de gevonden resultaten is tenminste erg onwaarschijnlijk, zegt dr. Ton de Craen, één van de onderzoekers.
Soorten cholesterol
“We hebben dit ontdekt bij de Leiden 85 plus studie. Hiervoor hebben we 561 inwoners van Leiden van 85 jaar onderzocht,” vertelt De Craen. “Bij deze vrijwilligers werd het totaalgehalte cholesterol in het bloed en de hoeveelheid van elke soort cholesterol in het bloed getest. Cholesterol kun je namelijk onderverdelen in verschillende soorten. Je hebt high-density lipoprotein, kortweg HDL, dat is de goede cholesterol. En je hebt low-density lipoprotein oftewel LDL, de slechte cholesterol. Daarnaast heb je de triglyceriden, maar die zijn in dit verhaal niet van belang.”
“Verder hebben we gekeken naar de medische achtergrond van de 85-plussers,” vervolgt De Craen. “Daarbij hebben we vooral gelet op het hebben van hart- en vaatziekten, of ze in het verleden een beroerte hebben gehad, en of ze lijden aan dementie. Bovendien hebben we alle personen getest op de toestand van het geheugen en het concentratievermogen. Aan de hand van die gegevens hebben we gekeken of er verbanden waren tussen de verschillende soorten cholesterol en dementie.”
Kwart van de kans
Uit de gegevens kwam naar voren dat mensen met een hoog HDL-gehalte slechts half zoveel kans hadden op dementie als mensen met een laag HDL-gehalte. Bij de mensen die geen last hebben van hart- en vaatziekten, en nooit een beroerte hebben gehad, was dit effect nog veel sterker. Deze mensen hadden bij een hoog HDL-gehalte slechts een kwart van de kans op dementie die mensen met een laag HDL-gehalte hadden. Daaruit blijkt dat HDL ook een beschermende werking heeft tegen dementie bij mensen zonder hart- en vaatziekten. De onderzoekers concluderen dus dat het goed mogelijk is dat goed cholesterol op meerdere manieren beschermt tegen dementie.
De onderzoekers willen de mogelijkheid dat de verhoogde kans op dementie toch met hart- en vaatziekten te maken heeft niet helemaal verwerpen. “Het zou kunnen dat sommige mensen zonder het te merken toch heel kleine beroertes hebben gehad,” overweegt De Craen. “Dat zou verklaren waarom mensen die schijnbaar geen hart- en vaatziekten hebben, toch een verhoogde kans hebben als ze weinig goed cholesterol in hun bloed hebben. Maar het is onwaarschijnlijk dat zo’n sterk en duidelijk verband hierdoor helemaal verklaard wordt. Het is dus veel aannemelijker dat HDL nog op andere manieren tegen dementie beschermt. Daar hebben we twee hypotheses over: door het voorkómen van bèta-amyloid plaques, en door het tegengaan van ontstekingen.”
Alcohol helpt
Alzheimer wordt vaak geassocieerd met bèta-amyloid plaques in de hersenen. Dat zijn een soort afzettingen van eiwit in de hersenen. “HDL, goed cholesterol,” vertelt de onderzoeker, “kan het vormen van deze plaques voorkomen. Bovendien werkt HDL ontstekingen tegen. Ontstekingen in de hersenen, die overigens vaak gepaard gaan met de plaques, kunnen ook leiden tot dementie. Dit zijn dus twee manieren waarop HDL tegen dementie zou kunnen beschermen.”
“Het is belangrijk om ons in de toekomst meer te richten op therapieën die het gehalte goed cholesterol kunnen verhogen,” stelt De Craen. “Alleen het slechte cholesterolgehalte verlagen is niet genoeg om dementie te voorkomen. Helaas is je HDL-gehalte voor het grootste deel erfelijk bepaald en zijn er nu nog weinig middelen waarmee je het kunt verhogen. Het wordt sterk door het lichaam zelf gereguleerd, je kunt dus niet zomaar even een pilletje slikken met goed cholesterol.”
Een paar manieren om je HDL-gehalte een klein beetje te verhogen zijn wel bekend. Alcohol drinken helpt wat, net als veel sporten en bewegen en een verhoging van de concentratie oestrogenen in het bloed (bij vrouwen). Overgewicht en roken verlagen de hoeveelheid HDL. Voorlopig moeten we dus nog gewoon gezond leven, willen we onze hersenen goed houden.