Na de aanslagen van ‘9/11’ en de moord op Theo van Gogh zijn veel mensen bezorgd over de aanwezigheid van moslims in Nederland. In debatten over integratie, de islam en de multiculturele samenleving is het belangrijk om te begrijpen wat de rol van religieuze waarden hierin is zonder de islam direct tot verklaring van allerlei situaties te zien.

In Nederland wonen bijna een miljoen moslims, afkomstig uit verschillende landen, uit verschillende etnische groepen en uit verschillende religieuze richtingen. De islam in Nederland is een combinatie van meegebrachte islam door Javanen, Molukkers, Surinamers, Marokkanen, Turken en Somaliërs uit de landen van herkomst en beïnvloeding van de Nederlandse samenleving. In Nederland worden moslims (te) vaak geassocieerd met terrorisme, vrouwenonderdrukking en religieus fundamentalisme. Welke positie nemen Nederlandse moslims reëel in in onze samenleving en hoe kunnen we de debatten beoordelen die er over de islam gevoerd worden?

Ritueel en religieuze beleving van de islam

Het woord ‘islam’ betekent onderwerping, totale overgave aan Allah. Die overgave aan Allah krijgt voor individuele moslims gestalte met behulp van de ibadat, de vijf zuilen of belangrijkste plichten zoals genoemd in de shari’a, de islamitische wet: de geloofsbelijdenis, het rituele gebed, de religieuze belasting, het vasten en de pelgrimage naar Mekka. Ze vormen voor elke moslim bij uitstek de geloofspraktijk waarbinnen hij of zij het geloof beleeft en uitdraagt, in welke lokale variant dan ook.

Geloof, politiek en gezag

De manier waarop religieuze kennis wordt overgedragen is de laatste tijd vaak in opspraak gekomen. Aan de ene kant wordt daarbij de rol van de imam gevreesd. Men denkt dan bijvoorbeeld aan de Fatwa van Ayatollah Khomeini waarin hij moslims opriep Salman Rushdie te doden. Aan de andere kant wordt van een imam verwacht dat hij moslimjongeren bij de samenleving betrekt. Er is een roep om ‘polderimams’.

De islam wordt vaak als een politieke religie gezien. De islam kent, net als het Christendom, inderdaad geen scheiding tussen geloof en staat maar de meeste islamitische samenlevingen kennen al eeuwen een belangrijke mate van scheiding tussen staat en moskee. Niettemin is er onder moslims in Nederland belangstelling voor politieke bewegingen die zich laten inspireren door de islam. Deze stromingen variëren van gematigd tot radicaal.

Islamdebat

In Nederland worden er de afgelopen jaren verschillende debatten gevoerd waarin de islam of verwijzingen naar de islam een belangrijke rol spelen. Bij ieder debat kun je je afvragen welke rol de geloofsovertuiging precies speelt in het debat.

Jeugdcultuur

Over de integratie van moslims in Nederland bestaan verschillende ideeën. Lang is dit debat vooral door autochtone Nederlanders gevoerd. Moslimjongeren hebben hun eigen manier om deel te nemen aan het integratiedebat. Veel Marokkaanse jongeren mengen zich in dit debat via internetsites. De Haagse hiphopgroep DHC reageert op het integratiedebat met een diss.