De kerstvakantie zit er weer op en met de start van de vakantiebeurs in de Jaarbeurs in Utrecht luidt voor veel Nederlanders de vraag: waar gaan we deze zomer heen? Bijna 1,8 miljoen landgenoten vertrekken jaarlijks naar landen waar een groot risico op reizigersziekten (hepatitis A en B en malaria) heerst. Reizigers zijn zich slechts beperkt bewust van het risico op het krijgen van ziekten en gaan nog te vaak onvoldoende beschermd op weg. Dit blijkt uit het grootschalige Schiphol survey dat tussen 2002 en 2008 werd gehouden.

In dezelfde periode deed het NIPO een onderzoek naar vakantiebestemmingen en gedrag van reizigers. Een groot aandeel van de 1,8 miljoen Nederlanders, die vertrekken naar risicogebieden, vliegt af naar Turkije (ruim 500.000 mensen). Hieronder zijn relatief veel gezinnen met jonge kinderen die hun vakantie voornamelijk doorbrengen in een all-inclusive resort. De helft van de reizigers denkt in deze resorts weinig risico te lopen op het krijgen van hepatitis en malaria en besteedt daarom bij het voorbereiden van de reis weinig aandacht aan gezondheidsinformatie.

Hepatitis A in Turkije

Minder dan 40 procent van de Turkije-gangers is voldoende beschermd tegen hepatitis A. De vaccinatie van kinderen tegen deze ziekte is in Turkije de afgelopen jaren sterk verbeterd. Gek genoeg is de kans om als reiziger met hepatitis A in contact te komen hierdoor alleen maar toegenomen. “Hepatitis A kun je oplopen door consumptie van bijvoorbeeld softijs, ijsblokjes en rauwe schaaldieren. De ziekte is door vaccinatie verschoven van kinderen naar twintigers en dertigers en dit zijn nu juist de koks die op vakantie jouw eten klaarmaken.”, aldus doctorandus Overbosch van het Travel Clinic Havenziekenhuis Rotterdam.

Naast Turkije zijn Afrika (met name Gambia) en Azië populaire vakantiebestemmingen. Hierheen vertrekken voornamelijk stelletjes en alleenreizenden (beide zo’n 40 procent). Een vijfde van de toeristen gaat naar een risicobestemming om familie of vrienden te bezoeken. Een derde van de tropenreizigers is 50 jaar of ouder en hetzelfde aantal reizigers heeft zijn vakantie last-minute geboekt. Alleenreizigers, mensen die familie en vrienden bezoeken, oudere reizigers en last-minute reizigers vormen de belangrijkste risicogroepen voor het oplopen van hepatitis of malaria.

Hepatitis B

Het hepatitis B virus kun je alleen oplopen door direct contact. Meestal gaat het om bloedcontact in de lokale gezondheidszorg (bijvoorbeeld na een ongeluk) of seksueel contact. Het risico op verkeersongelukken is in Afrika en Azië een stuk groter dan in Nederland. Vooral mensen die afreizen om familie of vrienden te bezoeken krijgen hier nogal eens mee te maken. Slechts een vijfde van hen heeft een hepatitis B vaccinatie gehad. Uit de Schiphol survey blijkt verder dat ook ouderen veel risicovolle activiteiten (zoals het huren van een auto, raften of duiken) ondernemen. Deze groep is extra kwetsbaar, omdat zij vaker aan reizigersziekten overlijden.

Vooral alleenreizenden lopen risico op hepatitis B via seksueel contact. 12 procent van deze reizigers heeft weleens ongepland seksueel contact, in tweederde van de gevallen gaat het om een lokale partner. Lang niet altijd wordt gebruik gemaakt van een condoom, terwijl 40 procent van de ‘single’ reizigers geen vaccinatie tegen hepatitis B heeft gehad.

Malaria in Gambia

Afgelopen november liepen acht Nederlanders tijdens een vakantie in Gambia (Afrika) malaria op. Een aantal patiënten belanden op de intensive care en één persoon overleed aan de ziekte. Vijf van de slachtoffers hadden geen malariapillen gebruikt, één reiziger slikte de verkeerde tabletten en twee personen gebruikten een homeopathisch middel. Sommige reizigers hadden van hun reisbureau gehoord dat malariamiddelen niet nodig waren.

Mensen die op vakantie gaan om familie en vrienden te bezoeken, schatten het risico op malaria lager in dan andere groepen. Van deze groep neemt 57 procent malariapillen mee, terwijl gemiddeld 70 procent van de reizigers dit doet. Acht van de tien reizigers gebruikt muggenwerende middelen met DEET en ongeveer 17 procent van de toeristen slaapt onder een klamboe. De heer van Thiel van het Tropencentrum AMC Amsterdam: “Veel mensen met malaria beweren niet door muggen gestoken te zijn. Dit komt doordat de allergische reactie op een muggensteek (jeuk, bulten) in de tropen niet aanwezig is. De mugjes zijn hiervoor te klein. Dat is het verraderlijke van malaria.”

Voorbereiding

Last-minute reizigers halen ook last-minute informatie over hun gezondheid. Van deze groep wint tweederde pas twee weken voor vertrek of later advies in. Van het totaal aantal reizigers naar risicobestemmingen is eenderde vooraf totaal niet geïnformeerd. Redenen die hiervoor aangevoerd worden zijn onder andere: ik was al op de hoogte van de gezondheidsrisico’s (wat niets zegt over de kwaliteit van informatie die deze mensen hebben ontvangen) en ik heb het te druk.

Het misverstand ‘vaccinaties niet verplicht = geen vaccinaties nodig’ moet nodig de wereld uit. Hiertoe werken vaccinatiecentra en de reisbranche samen in de voorlichtingscampagne ‘Gezond op Reis’. Deze campagne is hoofdsponsor van de vakantiebeurs en hoopt reizigers op die manier van de nodige informatie te voorzien.