De klimop kan hele huizen van een nieuw jasje voorzien.

Wie kent hem niet: de klimop. De klimplant die zich langs hele muren of huizen omhoog kan groeien, totdat er geen stukje muur meer te zien is. En wie al eens heeft geprobeerd om een klimop te verwijderen van een muur, weet dat de plant zich ook nog eens heel stevig vastklampt. Waardoor beschikt een klimop over zoveel grip? Dat is precies wat bionanotechnoloog Mingjun Zhang zich afvroeg toen hij een keer in zijn tuin zat en zijn oog op zijn met klimop begroeide schutting viel.

Zhang vermoedde dat het iets te maken zou hebben met het geelkleurig goedje dat de klimop afscheidt tegen een muur. Hij legde dit spul eens onder een atoomkrachtmicroscoop (AFM). Het spul bleek verrassend genoeg uit grote hoeveelheden nanodeeltjes te bestaan, kleine bolletjes duizend keer kleiner dan de dikte van een haar. Zhang liet in 2008 al zien dat deze bolletjes waterstofbruggen aangaan met het oppervlak waar de klimop tegenaan wil groeien. De bolletjes maken een atomaire verbinding tussen klimop en wand. Nu is die verbinding op zich niet sterk, maar de verbindingen van al die bolletjes bij elkaar resulteren in een ‘superlijm’ die zo sterk is dat de bladeren van de klimop twee miljoen keer hun eigen gewicht kunnen dragen.

Dit zag Zhang door zijn AFM-microscoop, de nanodeeltjes van de klimop.

Journal of bionanotechnology

Nu Zhang zich eenmaal zo verdiept had in deze nanodeeltjes, ging hij op zoek naar andere bijzondere eigenschappen. Die vond hij: de nanodeeltjes bleken ultraviolet licht te weerkaatsen. Dat is precies wat van deeltjes gevraagd wordt in zonnebrandcrèmes. Misschien kunnen de klimop-deeltjes een goed alternatief zijn voor de huidige deeltjes die in zonnebrandcrèmes gebruikt worden, titaniumdioxide en zinkoxide, zo dacht Zhang.

Het verschil: links zonnebrandcrème mét nanodeeltjes, rechts een traditioneel smeersel.

www.nanoandme.org

Dat zal velen als muziek in de oren klinken. Deze metalen nanodeeltjes worden tegenwoordig in zonnebrandmiddelen verwerkt omdat ze door hun kleine afmeting de crème transparant kunnen maken. Geen witte smeersels meer op je huid dus. Maar de vraag is of de metalen nanodeeltjes helemaal veilig zijn. Volgens een aantal studies zouden deze deeltjes huidkanker of andere schade in het lichaam kunnen veroorzaken. Hoewel hierbij vaak enige kanttekeningen geplaatst moeten worden, creëert het de nodige zorgen onder consumenten.

In het licht van de ophef rondom ‘nano-zonnebrandcrèmes’ zijn de klimop-deeltjes een veelbelovend alternatief daar ze minder gevaarlijk lijken voor de mens. Zhang en zijn team concludeerden na de nodige tests dat de klimop-deeltjes vergeleken met de metalen nanodeeltjes minder giftig zijn, minder makkelijk door onze huid kunnen binnendringen en eenvoudig door je lichaam worden afgebroken.

Maar de klimop-deeltjes hebben meer sterke kanten. Ze bleken vier keer beter UV-licht tegen te houden dan hun metalen concurrenten. Bovendien zal ook een smeersel met klimop-deeltjes transparant zijn. Extra voordeel: de deeltjes hoeven na een zwempartij niet opnieuw opgesmeerd te worden daar water de deeltjes niet makkelijk wegspoelt (daar komt hun plak-kracht weer om de hoek kijken).

Het zal niemand verbazen dat Zhang al de nodige interesse heeft van een aantal huidverzorgingsfabrikanten. Maar Zhang kijkt graag verder dan alleen zonnebrandcrèmes. Zijn team is inmiddels een onderzoek begonnen naar biomedische toepassingen, zoals een lijm om bij operaties te gebruiken. Ook het Amerikaanse leger hoopt een graantje mee te pikken van de plakkerige klimop-deeltjes voor stevige materialen. Zhang bewijst maar weer eens dat gewoon in je tuin zitten tot de beste ideeën kan leiden.

Albert heijn

Wat vind jij van het gebruik van nanodeeltjes in zonnebrandcrème of andere producten? Sta je er überhaupt bij stil als je in de winkel staat? Laat het ons weten en reageer op onze stelling ‘Ik koop geen nanoproducten!’.