Volgens Van der Ploeg is de fixatie op economische argumenten een reactie op hoe er in de jaren ’50 en ’60 over natuurbescherming werd gedacht. Er werd van hogerhand een gebied afgeschermd waar mensen niet meer mochten aankomen, en de lokale bevolking werd vaak buitengesloten.
In de jaren ’80 probeerden natuurbeschermers de lokale bevolking juist bij natuurbeheer te betrekken, voornamelijk door het economisch belang van natuur te benadrukken. ‘Dat is natuurlijk op zichzelf een belangrijke motivatie,’ zegt Van der Ploeg, ‘alleen klopt het in veel gevallen gewoon niet. Je zult dus met betere argumenten moeten komen, maar dat gebeurt nog niet altijd.’
Filipijnse krokodil
Terwijl die argumenten er wel zijn. Als voorbeeld geeft Van der Ploeg het project waar de Universiteit Leiden sinds 1999 bij betrokken is, en hijzelf sinds 2001: het beschermen van de Filipijnse krokodil, waarvan er nog maar 100 in het wild overleven. Van der Ploeg: ‘Inheemse volkeren in de Filipijnen geloven dat die krokodillen reïncarnaties van hun voorouders zijn, en dat ze elkaar moeten respecteren. In sommige gebieden hebben deze tradities ervoor gezorgd dat er niet op krokodillen werd gejaagd.’
Morele overwegingen
Naast die culturele waarde heeft de natuur voor veel Filipino’s ook een intrinsieke waarde. Ook daar wordt natuur als mooi en belangrijk gezien. ‘Beleidsmakers denken vaak dat arme mensen geen morele overwegingen hebben,’ aldus de promovendus, ‘maar dat is natuurlijk onzin; ook zij hebben interesse in dieren en natuur.’
Toch zijn er nog maar zo’n 100 krokodillen over. Dat komt volgens Van der Ploeg door factoren als de jacht, het verlies van natuurlijke habitat, en dynamietvisserij. ‘Helaas zijn het minderheden die traditionele denkbeelden hebben ten opzichte van de krokodil, en die denkbeelden zijn snel aan het veranderen.’
Wetenschappelijke natuurbescherming
Van der Ploeg hoopt dat zijn proefschrift kan bijdragen aan een bredere wetenschappelijke relevantie van en meer focus op culturele en intrinsieke waarden bij natuurbescherming. ‘Met puur economie red je geen dieren en win je ook de lokale bevolking niet voor je. Kijk naar wat mensen drijft.’
In de Filipijnen wordt deze methode al toegepast. Van der Ploeg en zijn team doen veel aan voorlichting, en de inspanningen lijken effect te sorteren. Het aantal krokodillen neemt toe en er worden bijna geen krokodillen meer bewust gedood. ‘Toch is er nog een lange weg te gaan. Het houdt voor mij dus ook niet op na mijn promotie.’
Jan van der Ploeg promoveert op 11 juni 2013 aan de Universiteit Leiden op zijn onderzoek Swallowed by a cayman’: integrating cultural values in Philippine crocodile conservation.