Salmonella is de naam. Voor wie de naam aan zalm doet denken: je bent niet de enige. De man die Salmonella ontdekte heette bij de achternaam Zalm (als in Gerrit Zalm), maar dan in het Engels: we hebben het over de Amerikaan Daniel Elmer Salmon.

National Institutes of Health (NIH), via CC 0

National Institutes of Health (NIH), via CC 0

Met sommige bacteriën is de mens altijd in een staat van oorlog geweest. De soorten die het meest tegenkomt zijn diegenen die graag op ons eten zitten. Iedere hap voedsel die je neemt vertegenwoordigt daarom een potentiële invasie van eencellige microben die ons het leven zuur willen maken. De bekendste lastpak die via de slokdarm naar beneden dropt, is van het geslacht Salmonella. Daarvan hoef je maar twintig levende Salmonella-cellen in te slikken om diarree, koorts en buikkramp te krijgen.

Het is dus handig om Salmonella of andere voedselbacteriën snel en zonder laboratorium te kunnen vinden, zelfs als het er weinig zijn. Hoe snel is snel? Het record lag in 2006 op een kwartier. Deze maand breken Spaanse onderzoekers dat record: in het Duitse tijdschrift Angewandte Chemie melden zij een luttele 60 seconden.

Om zo snel bacteriën op te sporen bouwden de Spanjaarden een piepkleine sensor die in je hand past. Zo’n nanosensor is handig wanneer je hem bijvoorbeeld in de verpakking van een kipfilet plaatst. Groeit er teveel Salmonella, dan slaat de sensor alarm. De nanosensor van de Spanjaarden is nog iets te cru voor bovengenoemde toepassingen, maar het feit dat zo’n sensor gebouwd kan worden belooft veel goeds.

Verder is de nanosensor heel kieskeurig. Er zitten als het ware antennes op, die alléén werken als Salmonella in de buurt komt. Dat is handig, want een nanosensor is nutteloos als hij door andere bacteriën vals alarm geeft – denk maar aan goede bacteriën die smaak aan yoghurt geven.

De sensor bevat koolstofnanobuisjes – het populairste materiaal voor nanotechnologen – en biologische antennes die afgestemd zijn op Salmonella-bacteriën. Zo’n antenne, ook wel een receptor, verandert van vorm zodra hij contact met Salmonella maakt. Die vormverandering veroorzaakt kleine elektrische spanning tussen de receptor en het koolstofnanobuisje, waardoor een stroompje door de buis vliegt. De Spanjaarden vingen deze stroompjes op en konden daarmee heel precies bepalen of er ook maar een paar Salmonella-cellen in de sensor zaten.

Zie ook

• Nanobuisjes: de ultieme bouwblokken (Kennislinkartikel)

• Salmonella in sla (Kennislinkartikel)