Nanobuisjes zijn minuscule structuren (vaak slechts enkele micrometers groot) die volgens kenners een grote toekomst hebben in allerlei industriële producten. Donaldson verwacht dat de wereldwijde marktwaarde van nanobuisjes in 2014 ruim één miljard dollar bedraagt. Het is daarom van groot belang om eventuele gezondheidsrisico’s van deze nieuwe ontwikkeling op tijd in kaart te brengen. Met het gebruik van asbest is het namelijk al eens flink mis gegaan. Met de lange incubatieperiode (soms wel 30 jaar) tussen het binnen krijgen van asbestvezels en het ontwikkelen van longkanker had niemand rekening gehouden. En dus werden de vezels jarenlang volop gebruikt.
Koolstof nanobuisjes die langer zijn dan 20 micrometer hebben, net als deze asbestvezels, een naaldachtige vorm. Het is daarom van belang de gezondheidsrisico’s van nanobuisjes tijdig in kaart te brengen. Zo kunnen problemen, zoals die met het gebruik van asbest zijn ontstaan, voorkomen worden.
Gedrag van nanobuisjes
Net als asbestvezels hebben de koolstof nanobuisjes een naaldachtige vorm. En wanneer zo’n ‘naald’ te groot is, kan deze niet goed door het lichaam worden afgebroken. Macrofagen die normaal gesproken lichaamsvreemd materiaal letterlijk opeten, kunnen deze structuren simpelweg niet aan. En dat leidt tot beschadigingen in het lichaam. Donaldson zag dat er ontstekingen ontstonden in de longen van muizen die hij injecteerde met asbestvezels of met nanobuisjes langer dan 20 micrometer. Wanneer hij muizen injecteerde met platte stukjes koolstof of nanobuisjes korter dan 20 micrometer was er niets aan de hand.
Het is nog niet zeker of de lange nanobuisjes ook daadwerkelijk longkanker veroorzaken. In het onderzoek werden de buisjes met een handigheidje naar de ‘juiste’ plek in de longen gebracht. Maar Donaldson weet niet of de lange nanobuisjes wel in staat zijn om zich bijvoorbeeld zelfstandig door de lucht te verplaatsen. Alleen wanneer dat het geval is, bestaat de kans dat mensen de deeltjes ook echt inademen. Zelfs als deze buisjes in de longen terecht zouden komen, zijn ze dan in staat om ons ‘gevoelige plekje’ te bereiken en daar schade aan te richten? Ook hiervan is Donaldson nog niet zeker. Maar als de nanobuisjes zich zo gedragen, is er een kans dat mensen (jaren nadat zij het materiaal inademden) longkanker krijgen.
Longfoto van een patiënt met mesothelioom (een vorm van longkanker die door asbest wordt veroorzaakt). De long links op de foto is gezond. De long rest op de foto is aangetast.
Korte buisjes zeker veilig?
Gelukkig zijn korte nanobuisjes wel veilig te gebruiken. Toch? Dat is nog niet zo gemakkelijk te zeggen. Korte nanobuisjes veroorzaken weliswaar geen schade in de longen van muizen, maar of zij in andere delen van het lichaam schade aanrichten is nog onbekend. Donaldson ziet nog geen reden om te stoppen met de ontwikkeling van nanobuisjes. Omdat ze zo licht zijn als plastic en zo sterk als staal, hebben ze vele toepassingen. Het huidige onderzoek is vooral een waarschuwing; er zou iets aan de hand kunnen zijn, dus hier moet verder naar gekeken worden. Op die manier kunnen we voorkomen dat dezelfde problemen ontstaan als met asbest.