Vrijwel alles wat met het blote oog aan de nachthemel zichtbaar is maakt deel uit van ons eigen sterrenstelsel, de Melkweg. Vroeger dacht men dat elk sterrenstelsel een eiland op zichzelf was, volledig geïsoleerd van andere sterrenstelsels door honderduizenden of miljoenen lichtjaren van kosmisch vacuum. Meer recent heeft het inzicht veld gewonnen, dat sterrenstelsels door hun onderlinge bewegingen relatief vaak binnen elkaars zwaartekrachtsinvloed komen, zodat ze vervormd raken, en zelfs kunnen samensmelten.
Afbeelding van de nachthemel met daarin ingetekend de sterrenstelsels. Arcturus is één van de helderste sterren aan de hemel en maakt deel uit van het sterrenbeeld Ossendrijver (Boötes). De Britse astronoom Sir Edmund Halley ontdekte al in 1718 dat Arcturus met hoge snelheid door de ruimte beweegt. Over een half miljoen jaar zal de ster vanaf de aarde niet meer zichtbaar zijn.
Dit proces van ‘intergalactisch kannibalisme’ gaat nog steeds door. Zo ontdekten astronomen uit Cambridge in 1994 dat de Melkweg nu bezig is het Sagittarius dwerg-sterrenstelsel op te slokken, dat over een paar honderd miljoen jaar niet meer zal bestaan. Het sterrenstelsel werd pas zo laat ontdekt omdat het, van ons uit gezien, aan de tegenoverliggende rand van de Melkweg ligt, achter het dichtbevolkte centrum waar wij met optische telescopen niet doorheen kunnen kijken.
Wanneer twee sterrenstelsels samensmelten, is het onwaarschijnlijk dat individuele sterren met elkaar in botsing komen, omdat die relatief uiterst klein zijn. In feite zullen de twee sterrenstelsels in elkaar schuiven, waarbij de bewegingen van allerlei groepen sterren nog heel lang kenmerken blijven vertonen van hun afkomst. Amina Helmi van het Groningse Kapteyn instituut en collega’s uit Australië en Canada hebben nu uit de chemische samenstelling en de bewegingen van de groep sterren waartoe Arcturus behoort, afgeleid dat deze waarschijnlijk een overblijfsel is van zo’n samensmelting. Uit computersimulaties komt als meest waarschijnlijke scenario naar voren, dat de Melkweg ruim 10 miljard jaar geleden een kleiner sterrenstelsel heeft opgeslokt, waarvan de sterren nu nog altijd deze afwijkende baanbeweging ten opzichte van het centrum van de Melkweg vertonen.
“Het is op een vreemde manier inspirerend, dat met het blote oog zichtbare sterren als Arcturus de stille getuigen zijn van de turbulente geschiedenis van de Melkweg”, concluderen de auteurs. Dit resultaat is een nieuwe aanwijzing dat het oude scenario waarin een sterrenstelsel in één keer ontstaat uit de samentrekking van een gigantische wolk gas en stof, te simplistisch is. De ontstaansgeschiedenis van de Melkweg lijkt daarentegen gemarkeerd met heftige gebeurtenissen, waarbij kleinere sterrenstelsels worden ingevangen, opgeslokt en door getijdekrachten uiteengerukt. Sommige astronomen denken zelfs dat de Melkweg een flink percentage van al z’n sterren op deze manier verworven heeft.
Zie ook:
- Meer over Arcturus (Eng.)
Bron
‘The Extragalactic Origin of the Arcturus Group’, Julio F. Navarro, Amina Helmi, and Kenneth C. Freeman, The Astrophysical Journal Letters