Ondanks de detectie van de korte herhalende radioflitsen van FRB 121102 waren onderzoekers tot nu toe niet in staat de precieze locatie van de radioflitsen te bepalen. Dat is nu gelukt met een gezamenlijke inspanning van verschillende radiotelescopen in de Verenigde Staten en Europa, waaronder de radiotelescoop in Westerbork. Het blijkt een relatief klein en zwak sterrenstelsel te zijn op een afstand van zo’n drie miljard lichtjaar. Wat voor gebeurtenis de radioflitsen veroorzaakt is nog steeds niet duidelijk, maar wetenschappers halen in ieder geval een streep door de theorie dat de radioflitsen uit onze eigen Melkweg afkomstig zijn, of in een zeer actief sterrenstelsel ontstaan. In het eerdere artikel hieronder is te lezen dat FRB 121102 de gemoederen in de astronomie al een tijdje bezighoudt.
De snelle radioflitsen (fast radio bursts – FRB’s) zijn al een decennium lang een raadsel voor sterrenkundigen. Het handjevol eerder ontdekte FRB’s leek steeds afkomstig van eenmalige gebeurtenissen. Daardoor gaan de meeste theorieën over de herkomst van de flitsen uit van zeer heftige gebeurtenissen die de bron vernietigen, zoals een ster die als supernova ontploft of een neutronenster die in een zwart gat valt.
Eerste auteur Laura Spitler van het Max Planck Instituut voor Radioastronomie in Bonn stelt nu dat “in ieder geval sommige FRB’s hun oorsprong lijken te vinden in zeer energierijke roterende neutronensterren, die regelmatig extreem heldere flitsen produceren.” In tegenstelling tot wat eerder onderzoek suggereerde, kunnen radiobronnen op deze manier meerdere keren worden waargenomen.
Toen promovendus en tweede auteur Paul Scholz van McGill University in Montreal eind 2015 waarnemingen van eerder dat jaar analyseerde, ontdekte hij iets bijzonders. Een radioflits met dezelfde eigenschappen als de oorspronkelijke FRB 121102, die hetzelfde team drie jaar eerder had ontdekt. Nader speurwerk leerde dat er sinds de ontdekking in 2012 in totaal tien nieuwe uitbarstingen van FRB 121102 waren geweest.
Verschillende soorten radioflitsen
Intrigerend is dat de nieuwste bevinding van de Arecibo-radiotelescoop ingaat tegen de resultaten van een vorige week in Nature gepubliceerd onderzoek, van een ander team. In dat onderzoek wordt gesuggereerd dat FRB’s afkomstig zijn van gewelddadige gebeurtenissen in het heelal, zoals gammaflitsen, die zichzelf niet herhalen. “Het is echter mogelijk dat er ten minste twee soorten FRB’s bestaan”, zegt Jason Hessels van ASTRON en de Universiteit van Amsterdam die aan het onderzoek meewerkte. “In dat geval is de tegenstrijdigheid tussen de twee onderzoeksresultaten opgelost.”
Om de precieze aard en herkomst van de milliseconde durende radioflitsen van buiten onze Melkweg te achterhalen, hebben astronomen nog krachtigere telescopen nodig. “Daarvoor is interferometrie de oplossing,” zegt Hessels. Hierbij worden radiotelescopen over de hele wereld gekoppeld aan Arecibo om zo een virtuele, nog veel grotere telescoop te vormen. Hessels: “Zodra we weten wat de locatie is van onze FRB, kunnen we de waarnemingen vergelijken met die van optische en röntgentelescopen. Het zou een volgende grote doorbraak zijn als we op die plek een sterrenstelsel ontdekken, zodat we de eigenschappen van de bron kunnen begrijpen.”
Bron
- Spitler L. et al., A repeating fast radio burst, Nature (2 maart 2016), DOI:10.1038/nature17168