Kippen zijn, op hun pootjes na, helemaal bedekt met veren. Tenminste, meestal. Er bestaat ook een kippenras met een compleet kale nek, de Transylvanian naked neck chicken. Door die kale nek kan de vogel zich veel beter handhaven in een warm klimaat. Hoe kan het dat het lichaam van deze kip wel veren ontwikkelt en de nek niet? Wetenschappers van de Universiteit van Edinburgh zochten het uit.

De Transylvanian naked neck chicken.

The Roslin Institute, University of Edinburgh

De plaatsen waar uiteindelijk veren komen, wordt bij vogels al bepaald in het embryonale stadium. Vanaf dag zeven vormen zich lijnen over het lichaam waarin cellen liggen die later zullen zorgen voor de productie van veren. Naarmate de ontwikkeling vordert, verbreden die lijnen zich steeds verder. Daardoor zijn de meeste vogels uiteindelijk helemaal bedekt met veren.

Maar bij de naked neck chickens ontwikkelen de lijnen in de nek zich niet. Daar kwamen de Britten achter toen zij het DNA van kippen met een kale nek uit Mexico, Frankrijk en Hongarije analyseerden. Zij vonden een mutatie op chromosoom drie. Die mutatie zorgt voor een verhoogde expressie van het gen BMP12, dat de vorming van lijnen in de ontwikkelende huid remt. Door BMP12 af te zwakken in embryo’s van de naked neck chicken slaagden de wetenschappers er in om wel weer veren te laten groeien op een kale kippenhuid.

Gevoelige nek

Toch is dit nog niet het hele verhaal. Want als BMP12 de productie van veren remt, hoe kan het dan dat een kip met de mutatie op chromosoom drie wel gewoon veren krijgt op zijn lichaam? Blijkbaar is de nek op de een of andere manier gevoeliger voor de verhoogde expressie van BMP12 dan het lichaam. Om uit te zoeken hoe dat in elkaar zit, maakten de Britten een vergelijking tussen de genexpressie van de nek en het lichaam.

Hun conclusie: in de nek ligt de productie van een bepaalde vorm van vitamine A veel hoger dan in het lichaam. Vitamine A, dat wordt gemaakt in de lederhuid, beïnvloedt welke genen er tot expressie komen in de bovenliggende opperhuid. Op die manier maakt vitamine A de huid van de nek extra gevoelig voor BMP12, waardoor deze kaal blijft.

The Roslin Institute, University of Edinburgh

De naked neck chicken is overigens lang niet de enige vogel met een kale nek. Ook de kalkoen, de struisvogel en de gier hebben maar weinig veren in hun nek. Er bestaat geen gemeenschappelijke voorouder met een kale nek, en dus bleef de evolutie van dit kenmerk lang onbegrepen. Het onderzoek van de Britten geeft opheldering. Een vrij simpele aanpassing in signaalstoffen tijdens de embryonale ontwikkeling geeft kippen een kale nek. Misschien zijn alle vogels wel zo makkelijk kaal te krijgen.

Zie ook

Doorgefokte kip is genetisch nog divers (Bionieuws) Verenpracht van fossiele vogels wordt duidelijker (Geonieuws)