Eén op de tien tweevleugelige insecten is verlekkerd op bloed. Ze hebben die bloedmaaltijd nodig voor hun voortplanting of om zelf te overleven. Ze lokaliseren hun slachtoffer door te ruiken, schrijven de Wageningse elektrofysiologe Jocelyn Meijerink en de entomologe Marieta Braks recentelijk in hun proefschriften.
Reukorgaan. Het geurzintuig van muggen is gelegen in de zogenaamde ‘sensilla’, uitstulpingen van de antenne. Deze sensilla dragen poriën waardoor geurmoleculen in contact komen met zenuwcellen. Dit is een elektronenmicroscopische opname. Jocelijn Meijerink
Muggen beschikken over een schitterend uitgerust geurzintuig dat gelegen is in de zogenaamde ‘sensilla’, uitstulpingen van de antenne. Deze sensilla dragen poriën waardoor geurmoleculen in contact komen met zenuwcellen. Met een scanning elektronenmicroscoop wist Meijerink zes verschillende antennale sensilla te onderscheiden. Twee ervan, de sensilla trichodea en de ‘grooved peg’- sensilla reageerden op mensenzweet. De muskieten voelden zich niet bijzonder sterk aangetrokken tot vers zweet, maar van transpiratievocht van twee of drie dagen oud raakten de muggen door het dolle heen. Volgens Braks zorgen huidbacteriën voor de omzetting van vers zweet naar geurmoleculen die de muggen uitzonderlijk sterk stimuleren. De onderzoeksters isoleerden zowat tachtig verschillende zweetbestanddelen en zijn op weg om hieruit een aantal kandidaatlokstoffen op te zuiveren.
Tenenkaas
Meijerink en haar Groningse collega-elektrofysiologe Ingrid van den Broek vonden al eerder dat sommige zenuwcellen in één type geurantennes reageren op specifieke vluchtige vetzuren die men enkel vindt op de huid van de mens en niet bij andere zoogdieren. Waarschijnlijk vormt het samenspel van al deze geurcomponenten de sleutel tot de gastheerspecificiteit die muggen ten toon spreiden. Immers, de Anopheles gambiae, de belangrijkste overbrenger van Afrikaanse malaria heeft een uitgesproken voorkeur voor mensen, terwijl Anopheles quadriannulatus, een nauw verwante soort, het liever houdt bij koeien en geiten. De bloeddorstige mug vindt dus niet alleen zijn maaltijd op basis van CO2-uitwaseming, lichaamswarmte en lichaamsvochtigheid, zoals het volksgeloof vertelt. De recente inzichten bouwen verder op vroegere observaties dat de Afrikaanse malariamuskiet verlekkerd is op geuren van ongewassen zweetvoeten, tenenkaas en oude sokken. De geuren van zweetvoeten worden immers voor een belangrijk deel veroorzaakt door microbiële omzetting van de chemische stoffen in het zweet. Misschien slagen de onderzoekers er ooit in een muggenval te ontwerpen met tenenkaaslokstof. Toekomstig onderzoek van Knols is er namelijk op gericht de Wageningse lokstoffen te evalueren in Keniaanse veldomstandigheden.