Insectenspray met DEET.

Wikimedia Commons

DEET is een chemische stof die vijftig jaar geleden werd ontdekt tijdens een screening van verschillende synthetische componenten. De stof bleek een insectenwerende werking te hebben en is zo uitgegroeid tot een van de meest effectieve en meest gebruikte middelen tegen muggen. Hoe DEET er precies voor zorgt dat muggen op een afstandje blijven, is nooit volledig achterhaald. Wel blijkt uit laboratoriumonderzoek dat een klein deel van de muggen zich nog steeds aangetrokken voelt tot een menselijke arm die behandeld is met de insectenwerende stof.

Kruisingsexperiment

Engelse wetenschappers, onder leiding van biologe Linda Field, hebben nu uitgezocht waarom sommige muggen ongevoelig zijn voor DEET. Zij smeerden de arm van een proefpersoon in met insectenspray en keken welke insecten nog steeds in de buurt van de behandelde arm wilden komen. Op die manier selecteerden de Engelsen vrouwelijke muggen die zich niet door de insectenwerende stof laten tegenhouden. Met die vrouwtjes startten zij een kruisingsexperiment.

Voorafgaand aan het kruisingsexperiment was 13 procent van de totale muggenpopulatie in het laboratorium van Field ongevoelig voor DEET. De biologe liet ongevoelige vrouwtjes paren met mannetjes waarvan de gevoeligheid voor de insectenwerende stof niet bekend was. Zo steeg het aandeel ongevoelige muggen binnen één generatie tot meer dan 50 procent. Daaruit blijkt dat vrouwtjes die ongevoelig zijn voor DEET die eigenschap kunnen doorgeven aan hun nakomelingen. Waarschijnlijk is ongevoeligheid bij een kruising zelfs dominant, zo schrijven de Engelsen in vakblad PNAS.

Een experiment met proefpersoon en muggen. De proefpersoon heeft zijn hand ingesmeerd met een insectenspray die DEET bevat. Toch komen er nog steeds een aantal muggen naar zijn hand toe. Die muggen kunnen DEET niet detecteren en zijn dus ongevoelig.

Stewart Gould

Actief selecteren

Zij bekeken ook waar de ongevoeligheid voor DEET precies vandaan komt. In de antennen van de mug liggen speciale zenuwcellen die sterk reageren op de insectenwerende stof. Als die zenuwcellen goed werken, kan de mug DEET detecteren, en blijft zij uit de buurt van een behandelde proefpersoon. Bij ongevoelige muggen werken de zenuwcellen niet of minder goed. Daardoor kan zo’n mug geen onderscheid maken tussen proefpersonen die zich wel en niet met insectenspray hebben ingesmeerd.

Ongevoeligheid voor DEET is een erfelijke en dominante eigenschap. Betekent dat dan dat alle muggen straks ongevoelig zijn en dat we het middeltje niet langer kunnen gebruiken? De Engelse wetenschappers denken dat het wel los zal lopen. De ongevoeligheid voor DEET stijgt alleen als je er actief op selecteert. In de natuur gebeurt dat niet. Daar zijn twee mogelijke verklaringen voor. Een dubbele kopie van het ongevoeligheidsgen zorgt wellicht voor dode nakomelingen en daarom heeft het gen niet de voorkeur. Het kan ook zo zijn dat niet alle muggen met een gen voor ongevoeligheid zich daadwerkelijk ongevoelig gedragen.

Lees meer over muggen op Kennislink

Oeps: Onbekende tag `feed’ met attributen {"url"=>"https://www.nemokennislink.nl/kernwoorden/mug/malaria/index.atom?m=en", “max”=>"5", “detail”=>"minder"}