Mensen hebben geen invloed op vulkanen wordt vaak gedacht. In verreweg de meeste gevallen is dat ook zo, maar niet altijd. Op 29 mei 2006 vormde zich de moddervulkaan Lusi op oostelijk Java. Onderzoek van een internationaal team van wetenschappers wijst uit dat een gasboring op slechts 150-200 meter van de plaats van ontstaan van moddervulkaan de oorzaak is. Niet een aardbeving zoals werd gedacht. Dit is gepubliceerd in het tijdschrift Earth and Planetary Science Letters.

Moddervulkaan

Dit type vulkaan spuwt geen lava zoals de meeste vulkanen, maar ontdoet zich van gas en modder. Temperaturen zijn dan ook een stuk lager. Omdat de stroperigheid van de modder laag is, zeker ten opzichte van sommige lavatypes, hebben moddervulkanen een zeer lage helling. De vrijkomende gassen zijn vooral methaan (CH₄), koolstofdioxide (CO₂) en stikstof (N₂). Moddervulkanen komen op het land en in de oceaan voor en worden op alle werelddelen gevonden. Ze ontstaan voornamelijk in gebieden waar koolwaterstoffen aanwezig zijn én in tektonisch actieve gebieden.

Oost-Java en Lusi

Java is onderdeel van een geologische depressie, die omgeven is door breuken (slenk). Daarnaast is Oost-Java rijk aan gas en olievelden. Deze worden dan ook volop geëxploiteerd door drie bedrijven. Ook moddervulkanen steken hun kop op in deze regio.

De naam van de moddervulkaan Lusi op Oost-Java is een samentrekking van Lumpur Sidoarja. Lumpur betekent modder en Sidoarja is de streek. Op 29 mei 2006 ontstond de moddervulkaan en hij is nog steeds actief. Pogingen om de vulkaan te stoppen zijn mislukt. Meer dan 6,5 km² is bedekt onder de modder en meer dan 30.000 mensen zijn verhuisd, een ramp voor de regio. Gassen als methaan, koolstofdioxide en het giftige waterstofsulfide (HS) komen uit de vulkaan en de temperatuur van het modder loopt op tot 100°C.

Aardbeving als oorzaak?

Deze ramp lijkt op het eerste gezicht puur natuur. Modderstromen komen immers natuurlijk voor. De directe oorzaak zou de aardbeving in Yogyakarta zijn die op 27 mei 2006, twee dagen voor het ontstaan van de moddervulkaan, de omgeving schokte met een kracht van 6,3 op de schaal van Richter. Bovendien is bekend dat aardbevingen moddervulkanen veroorzaken. De oorzaak lijkt voor de hand liggend.

Toch ligt het niet zo eenvoudig. De afstand tot de moddervulkaan vanaf het epicentrum van de beving is maar liefst 250 km. Ook zijn er in de afgelopen dertig jaar zwaardere aardbevingen geweest, die ook nog eens dichterbij plaatsvonden. Er ontstonden toen geen moddervulkanen. Verder was de door de aardbeving van 27 mei 2006 ontstane verandering in grondwaterdruk te verwaarlozen. Daarnaast weerleggen de onderzoekers de theorie dat een breuk in de aardkorst opnieuw zou zijn geactiveerd door de aardbeving. De kracht van de beving was hiervoor te zwak.

Banjar Panji-1 gasboring

De echte oorzaak van de moddervulkaan is een gasboring door het bedrijf PT Lapindo Brantas, slechts 150-200 m van de plaats van ontstaan van de moddervulkaan. De boring ging tot een diepte van 2800 m, maar had vanaf 1100 m geen beschermend, drukwerend omhulsel meer. Enkele uren na de aardbeving van 27 mei werd besloten de boor en boorpijp terug te halen, omdat de aanwezige modder niet meer stroomde. Na stopzetten kwam vloeistof en gas in het ontstane gat. Het dichtmaken van het boorgat zorgde voor extra druk, waardoor op 29 mei 2006 uiteindelijk de moddervulkaan ontstond.

Hoe lang het uitbraken van modder en gas nog voorduurt is onbekend. Eénmaal de kurk eruit betekent dus grote problemen. Wie betaalt de rekening?…

Referentie:

Davies et al., 2008. The East Java Mud Volcano (2006 to Present): An Earthquake or Drilling Trigger? Earth and Planetary Science Letters