Iedereen die wel eens dronken van zijn fiets is gelazerd, weet het: alcohol werkt – mits je het opdrinkt – pijnstillend. Het verdooft je hersenen een beetje, waardoor zeer minder zeer doet, en je pijn ook wat later voelt dan normaal. In tegenstelling tot wat veel mensen denken ‘zit’ pijn namelijk niet in je rug, buik of kleine teen, maar in je hoofd. Je brein heeft pijn – je lijf vertelde het alleen maar waar er iets loos is. Dat verklaart ook waarom afleiding helpt tegen pijn, of waarom pijn op de ene plek in je lichaam een zere plek ergens anders kan verdringen. Als je je pols breekt heb je ineens een stuk minder last van die spanningshoofdpijn. En tijdens een spannende voetbalwedstrijd heb je helemaal nergens last van, zeker niet als je er dus een paar biertjes bij drinkt.

Alcohol als paracetamol

Maar alcohol als paracetamol, daar zit een keerzijde aan. Want het lichaam heeft ook een eigen, puur natuurlijke oplossing tegen pijn: een systeem dat als reactie op iets dat zeer doet stofjes aanmaakt waar je je lekker van gaat voelen. En dat systeem wordt weer in de war geschopt door alcohol. Wie drinkt heeft dus wat minder snel last, maar wordt daarna verrast door een extra hevige sensatie, omdat je eigen anti-pijnstofjes het minder doen.

Toegegeven, zo heftig gaat het er bij Jongsma’s experiment niet aan toe. Ben je daar proefkonijn, dan hoef je jezelf alleen maar zachtjes te elektrocuteren – en je mag zelf bepalen hoelang.

Of althans, dat denken wetenschappers. Bijvoorbeeld de Nijmeegse psycholoog Marijtje Jongsma. Zij heeft een slim experiment bedacht om te toetsen hoe alcohol je eigen anti-pijnsysteem tegenwerkt. Proefpersonen met maximaal twee, drie biertjes op* mochten zich op het wetenschapsfeest Discovery 09 in NEMO laten aansluiten op een apparaat dat via twee sensoren op je benen een ongevaarlijke maar wel ongemakkelijke hoeveelheid stroom op die plek geeft. De proefkonijnen zijn zelf de baas: pas als je op een knop drukt gaat de pijnmachine aan, en als je de knop loslaat houdt hij meteen weer op. Ondertussen meet Jongsma samen met zes van haar studenten hoe lang je het volhoudt.

IJswater

Maar dan ben je nog niet klaar. Nadat je jezelf zachtjes hebt geëlektrocuteerd mag je je linkerhand in een bak met ijswater stoppen, totdat je niet meer kunt. Ik kan je uit eigen ervaring vertellen dat dit behoorlijk zeer doet. En daarna mag je als klap op de vuurpijl nog een keer wat stroom door je lijf duwen. Al met al is het geen pretje, hoewel Jongsma me aan de telefoon verzekerd dat het ongevaarlijk is en dat je de pijn meteen weer kwijt bent: je loopt niet de hele avond met zere benen en handen rond.

Pijn is slecht voor je brein. Voor elk jaar dat iemand lijdt aan chronische pijn, worden zijn of haar hersenen tien jaar ouder. Vooral de frontaalkwab – daar waar plannen en nadenken zit – raakt aangetast.

Lijd pijn in naam van de wetenschap

Maar toch, waarom zou iemand aan dit experiment meedoen? Nou, voor de wetenschap natuurlijk. Want Jongsma en haar crew slaan tíjdens Discovery nog aan het rekenen. Rond middernacht konden de proefkonijnen dan ook al de eerste resultaten zien van een heus potje live wetenschap. De onderzoekers probeerden dan ook antwoord te geven op de vraag of mannen meer pijn voelen dan vrouwen, en of jonge mensen er beter tegen kunnen dan ouwelui. En tot slot is er nog een serieuze reden waarom pijnlijke experimenten belangrijk zijn: wist je dat voor elk jaar dat iemand lijdt aan chronische pijn, zijn brein tien jaar ouder wordt? Kortom: het is een goed idee om je zeer te laten doen in naam van de wetenschap.

*Nuchtere mensen waren ook van harte welkom bij het experiment: zij vormden de groep waarmee de aangeschoten feestgangers worden vergeleken.