Amerikaanse onderzoekers van de North Carolina State University hebben in samenwerking met het medische onderzoeksinstituut van het leger een manier gevonden om een vaccin tegen miltvuur (antrax) via de mond toe te dienen. Gunstige melkzuurbacteriën (die van nature in enkele zuivelproducten voorkomen) kunnen hierbij optreden als ‘transportwagentje’, zo valt deze week te lezen in vakblad PNAS.
Miltvuur is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door de bacterie Bacillus anthracis. De ziekte miltvuur is oorspronkelijk afkomstig van planteneters zoals koeien, schapen of geiten. Bij contact met besmette dieren, kunnen ook mensen ziek worden. Miltvuurinfectie bij planteneters is in Nederland tegenwoordig zeldzaam.
De levenscyclus van de miltvuurbacterie. Mensen kunnen huiduitslag krijgen wanneer zij door een geïnfecteerd insect (afkomstig van planteneters) worden gebeten. Sporen van de miltvuurbacterie bevinden zich in de uitwerpselen van planteneters. Deze sporen kunnen op de huid terecht komen, maar kunnen ook worden ingeademd/doorgeslikt. Daardoor kan bij patiënten een dodelijke longontsteking of ontsteking van de milt ontstaan.
Bioterrorisme
De bacteriën hebben echter het vermogen tot het vormen van sporen. Dit betekent dat miltvuurbacillen overgaan in een rusttoestand, waarin zij decennia lang overleven. Bij gunstige omstandigheden kunnen de bacteriën dan weer ineens actief worden. Deze eigenschap is zeer interessant voor biologische oorlogsvoering. Wanneer een terroristische groepering er in slaagt boven een grote stad veel sporen in de lucht te verspreiden, vallen er waarschijnlijk een hoop dodelijke slachtoffers.
Als een terroristische groepering er in slaagt om miltvuursporen in de lucht te verspreiden, kunnen er veel dodelijke slachtoffers vallen.
De dreiging van een bioterroristische aanslag heeft ertoe geleid dat onderzoekers een vaccin tegen miltvuur ontwikkelden. Dit vaccin is verre van ideaal. Patiënten moeten voor de beste bescherming een paar keer geprikt worden en bovendien ontstaan er bijna altijd bijwerkingen. Daarom startte de wetenschap een aantal jaren geleden de zoektocht naar een nieuw miltvuurvaccin. Het perfecte vaccin lijkt nu gevonden. Voor optimale bescherming is slechts één dosis nodig en bijwerkingen zijn in studies met muizen nog niet naar voren gekomen.
Melkzuurbacteriën
Het nieuwe miltvuurvaccin kan via de mond worden ingenomen. Normaal gesproken is dat niet mogelijk, omdat een vaccin vooral uit eiwitten bestaat. Deze eiwitten worden met behulp van maagzuur verteerd, waardoor het vaccin niet effectief meer is. De Amerikaanse onderzoekers hebben een trucje gevonden om dit probleem te omzeilen. Het miltvuurvaccin bestaat uit een eiwit dat is ingebouwd in gunstige melkzuurbacteriën. Deze bacteriën komen van nature voor in een aantal zuivelproducten, zoals melk en kaas. De melkzuurbacteriën zijn tolerant voor het zuur in de maag. Daardoor kunnen zij het miltvuurvaccin door de maag sluizen en afzetten in de dunne darm, waar het vaccin zijn werk doet.
Melkzuurbacteriën komen van nature voor in een aantal zuivelproducten. Zij zijn tolerant voor het zuur in de maag en zijn daarom uitermate geschikt om het miltvuurvaccin af te zetten op de plaats van bestemming.
De tests met het nieuwe miltvuurvaccin zijn alleen nog maar uitgevoerd bij muizen. De voorlopige conclusie is dat toediening van een dergelijk vaccin via de mond even effectief kan zijn als via prikken. De onderzoekers zijn nu bezig om te kijken of melkzuurbacteriën nog meer vaccins op de juiste plaats af kunnen leveren. Op die manier kunnen andere infectieziekten misschien ook makkelijker worden aangepakt.
Bronnen
Dendritic cell targeting of Bacillus anthracis protective antigen expressed by Lactobacillus acidophilus protects mice from lethal challenge (M. Mohamadzadeh, T. Duong, S. Sanwick, T. Hoover en T. Klaenhammer), PNAS, 16 februari 2009
Zie ook:
- Oorlog met miltvuur, pokken en pest (Kennislinkartikel van Reformatorisch Dagblad)
- How Anthrax Works (Engels)
- Er zit miltvuur in de lucht (Kennislinkartikel van TU Delft)
- Biowapens zaaien (vooralsnog) vooral angst (Kennislinkartikel van Natuurwetenschap en Techniek)
- Biowapens, de dodelijke kant van levenswetenschap (Kennislinkartikel van Natuurwetenschap en Techniek)