In het rapport Toxic Threads: The Big Fashion Stitch-Up meldt Greenpeace dat zij aantoonbare hoeveelheden nonylfenolethoxylaat (NPE’s), ftalaten en kankerverwekkende aminen uit azoverbindingen aantroffen in 141 kledingstukken van twintig grote kledingmerken zoals C&A, Levi’s en Tommy Hilfiger. De kledingstukken werden steekproefsgewijs gekocht in winkels in Europa (waaronder Nederland), Noord-Amerika, Canada, Mexico en Azië.
Het goede nieuws is dat Greenpeace zo weinig van de giftige stoffen vond dat het gezondheidsrisico voor de drager nihil is. De aanwezigheid van deze stoffen, zeker in combinatie met nieuwe ontwikkelingen in de modewereld, kan ecosystemen echter ruw verstoren.
De resultaten
In 89 van de 141 onderzochte kledingstukken werden NPE’s aangetroffen. De hoeveelheid NPE’s overschreed in twaalf gevallen (waarvan twee in Europa) het EU-maximum van 1 gram per kilo. NPE’s kunnen via de wasmachine in het oppervlaktewater terecht komen waar ze worden afgebroken tot nonylfenolen (NP’s). Deze stoffen kunnen in grote hoeveelheden de hormoonhuishouding verstoren vanwege hun oestrogene activiteit waardoor een organisme dat het in grote hoeveelheden binnenkrijgt ‘vervrouwelijkt’. NP’s hopen zich op in vissen, maar de meeste zoogdieren (waaronder mensen) scheiden de stoffen snel weer uit.
Vier van de geteste kledingstukken, waarvan twee afkomstig uit Italië en Oostenrijk, bevatten hoge concentraties ftalaatesters (ftalaten). Ftalaten worden veel gebruikt in de plasticindustrie maar komen relatief gemakkelijk in andere producten terecht omdat ze niet gebonden zijn aan de polymeerketens van plastic. Twee van de gevonden ftalaten (di-2-ethylhexyl fthalaat, of DEHP, en diisononyl fthalaat, of DINP) kunnen de teelballen van jonge mannen beschadigen. Maar net als NPE’s zijn de gevonden concentraties te laag om een risico te vormen, zelfs als je ophoping in het lichaam door langdurige blootstelling meerekent.
Ten slotte bevatten twee van de geteste kledingstukken (beide van het merk Zara, gekocht in Hongarije en Libanon) aantoonbare hoeveelheden aminen uit azoverbindingen. Dit type verbinding kan via de huid worden opgenomen en blaaskanker veroorzaken, hoewel dit bij het gevonden amine (o-dianisidine) nooit met zekerheid is vastgesteld. Daarnaast liggen de gevonden hoeveelheden (7 en 9 milligram per kilogram) binnen de Europese norm van 30 mg/kg. Volgens sommige wetenschappers maakt de hoeveelheid echter niet uit. Zij zeggen dat één molecuul al kanker kan veroorzaken als het bij het DNA komt. Daarom is het logisch om hiervoor lichaamsvriendelijke alternatieven te gebruiken.
De gevonden hoeveelheden zijn laag genoeg dat we zonder angst de winkelstraat in kunnen. Voor wie echt bezorgd is, deze tip van hoogleraar toxicologie van de Universiteit Utrecht Martin van den Berg: “Als je een nieuw kledingstuk wast met warm water voordat je het draagt, krijg je de meeste van deze stoffen er wel uit.” En over de NPE’s en ftalaten die zich ophopen in vissen: “Als je vis eet, moet je je druk maken om andere zaken zoals chloorkoolwaterstoffen en kwik.”
Fast fashion
Er is wel een milieurisico door een andere ontwikkeling in de modewereld. Wie de modewereld een beetje in de gaten houdt, is het niet ontgaan dat het aantal modeseizoenen de afgelopen jaren door grote kledingmerken als Zara, H&M, Benetton en Gap is opgeschroefd van twee à vier naar zes à acht. Met elk nieuw seizoen ligt er ook weer een nieuwe kledinglijn in de winkels, waardoor de jaarlijkse kledingproductie inmiddels is toegenomen tot een duizelingwekkende tachtig miljard kledingstukken per jaar.
Door de verdubbeling van het aantal modeseizoenen, in de modewereld fast fashion of snelle mode genoemd, wordt het effect van giftige stoffen zoals NPE’s merkbaar. Van den Berg: “Dit is een probleem voor waterdieren. Vispopulaties vervrouwelijken doordat NPE’s de hormoonhuishouding veranderen. Hierdoor verandert het voortplantingsgedrag bij mannetjes en treedt er een verstoring van het ecosysteem op, met onvoorziene effecten.” Daarnaast waarschuwt Greenpeace-woordvoerder Ilze Smit dat de lange termijn effecten op mensen bij deze hoeveelheden ook schadelijk kunnen zijn. Deze risico’s zijn overigens het grootst in landen waar de kleding wordt geproduceerd en de giftige stoffen in grotere hoeveelheden in het water voorkomen.
Smit heeft twee adviezen voor de milieubewuste consument: “Een tijdelijke oplossing is om tweedehands kleding te kopen. Maar uiteindelijk moeten alle merken gifvrij gaan produceren. Zeg daarom tegen je favoriete kledingmerk dat ze geen giftige stoffen meer in hun kleding moeten doen. Greenpeace heeft een online petitie voor Zara, en zelf kan je de merken via social media een berichtje sturen. Alleen dan zullen de producenten luisteren.”