Noord-Amerika, 12.900 jaar geleden. In die periode vielen mammoeten, paarden en kamelen bij bosjes neer en stierven zelfs uit. Zelfs de mens had het moeilijk. Over de oorzaak is lang gespeculeerd. Nu is er nieuw bewijs voor de inslag van meteorieten als oorzaak van de extinctie. In de vorm van onder meer zeer kleine diamantjes, houtskool en roetdeeltjes. Douglas Kennett (University of Oregon) en collega’s rapporteren hierover in PNAS.

De uitsterving beperkte zich niet alleen tot mammoeten, paarden en kamelen. In totaal legden 35 zoogdier- en 19 vogelgeslachten het loodje in Noord-Amerika. Zestien van deze geslachten stierven abrupt uit rond 12.900 jaar geleden. Met een mooie zin heet het ‘de extinctie van de megafauna op het eind van de Pleistoceenperiode of Jonge Dryas’, want veel van deze beesten waren grote dieren. Veel onderzoekers hebben zich dé grote vraag gesteld: “Waarom?”.

Zo zag het landschap er rond 12.900 jaar geleden mogelijk uit: een dode mammoet en een kaal landschap gehuld in as.

NOAA

Onenigheid

Tot voor kort waren er twee grote kandidaten: een afkoelend klimaat en de jagende mens (de zogenaamde Clovis cultuur). De bewijzen hiervoor zijn omstreden. Klimaatveranderingen kwamen vaker voor in het Pleistoceen met haar vele ijstijden. Toen verschoven hele zones van plant en dier zonder massale uitstervingen. De jagende en alles opetende mens is ook onwaarschijnlijk. Er zijn namelijk geen tot heel weinig plaatsen met veel van de botten van de uitgestorven beesten gevonden. Zeker om het uitsterven van alle beesten te verklaren.

Meteorieten

Sinds een aantal jaar denken wetenschappers aan een inslag van één of meerdere meteorieten. Dit komt niet zomaar uit de lucht vallen. Aanwijzingen hiervoor is het voorkomen van miljarden piepkleine, vaak vierkante diamantjes in sedimenten van die ouderdom op liefst zes plaatsen in Noord-Amerika. De bewijzen stapelen zich verder op. Naast de vierkante diamantjes melden Kennett en collega’s nu ook andersoortige diamantjes van nanogrootte. Deze keer van een eilandje ten westen van Los Angeles.

De bewuste hexagonale diamantjes gezien onder een elektronen microscoop.

Kennett et al., 2009. PNAS.

De laatstgenoemde diamantjes zijn hexagonaal en ontstaan door een flinke verandering van druk. De onderzoekers vonden tezamen met de diamantjes ook koolstofbolletjes. Dit zijn allemaal aanwijzingen voor één of meerdere inslagen op het aardoppervlak of ontploffingen van hemellichamen in de atmosfeer. Een duidelijk gevaar voor al het leven in Noord-Amerika van die periode. Voor de fauna én de flora. In de sedimenten vinden de onderzoekers dan ook houtskool- en roetdeeltjes. De waarschijnlijke reden? Bosbranden als gevolg van de meteorieten.

De koolstofbolletjes zijn veel groter dan de diamantjes.

Kennett et al., 2009. PNAS.

Vergelijkbaar

Het beste voorbeeld om het mee te vergelijken is de inslag op de Krijt-Tertiair grens. Dit is de beroemde grens waar rondom alle niet-vliegende dinosauriërs hun einde vonden. Ook rond die grens vinden wetenschappers de diamantjes en de overblijfselen voor grote branden. Een prima vergelijking toch?

Missende stukjes van de puzzel

Het ligt echter nog iets ingewikkelder en meer onderzoek is nodig. Voor de extinctie op Krijt-Tertiair grens is een duidelijke inslagkrater gevonden bij Mexico. Nog niet rond 12.900 jaar geleden. Datzelfde geldt voor tektieten, oftewel stukjes glas veroorzaakt door inslagen van meteorieten. En dus is de bewijsvoering niet compleet zou je zeggen. Echter, ongeveer honderd jaar geleden in 1908 was er een enorme explosie in het Siberische Toengoeska. Een meteoriet explodeerde op 8 km hoogte van het aardoppervlak en vernielde het beboste aardoppervlak. Dit wordt ook gezien als een soort inslag. Ook in dit geval was er geen krater of stukje glas te bekennen.

Negentien jaar na de explosie lagen de bomen in Toengoeska nog steeds plat.

Toekomstig onderzoek

Met nieuw onderzoek hopen de onderzoekers de exacte herkomst van de hexagonale diamanten te achterhalen. De oorsprong ervan is namelijk tweeërlei. Ze komen veel voor in kraters én bevinden zich in de meteorieten zelf. De onderzoekers gaan daarom aan de slag met koolstof en stikstof in deze diamantjes. Ze verwachten dat de diamantjes gevormd zijn door de inslag. Het onderzoek gaat door…

Referentie:

Kennett et al., 2009. Shock-synthesized hexagonal diamonds in Younger Dryas boundary sediments. PNAS. Online publikatie.

Zie ook:

• Komeet veroorzaakte lage temperatuur in Jonge Dryas (Kennislinkartikel van NGV Geonieuws)
• Supernova mogelijk oorzaak uitsterven mammoeten (Kennislinkartikel van NGV Geonieuws)
• Mens niet oorzaak uitsterven Amerikaanse megafauna (Kennislinkartikel van NGV Geonieuws)
• Dossier: Inslagkraters (Kennislinkdossier)
• Rotsregen uit de ruimte (Kennislinkartikel)
• Meteorietkrater in de Noordzee in kaart gebracht (Kennislinkartikel)
• Enorme inslagkrater op Antarctica (Kennislinkartikel van NGV Geonieuws)
• De herkomst van woestijnglas (Kennislinkartikel van NGV Geonieuws)