De uitspraak die minister Verdonk (Vreemdelingenzaken en Integratie) afgelopen weekend deed over een in te voeren gedragscode, heeft deze week de nodige commotie veroorzaakt in de media en op menig discussieforum. Met name de stelling dat het Nederlands de verplichte voertaal op straat zou moeten worden, een uitspraak die de minister later deze week weer enigszins afzwakte, deed heel wat stof opwaaien. Ook enkele taalkundigen lieten zich uit over de kwestie.

Nederlandse emigranten niet trots op hun moedertaal

Kees de Bot, hoogleraar communicatiewetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen, deed onderzoek naar Nederlandse emigranten in Australië. Uit dit onderzoek bleek dat geëmigreerde Nederlanders hun moedertaal snel opgeven in een anderstalig land. Dat gold althans voor de Nederlanders in Australië. Ze ruilden hun eigen taal in voor het Engels, omdat ze weinig contact hadden met andere Nederlanders. Maar een andere verklaring moet volgens De Bot gezocht worden in het feit dat Nederlanders zich bewust zijn van de kleinschaligheid van het Nederlandse taalgebied. Ze hebben daarom weinig reden om trots te zijn op hun taal. “Hun trots schuilt er juist in dat ze graag laten zien hoe makkelijk ze zich een tweede taal verwerven”, aldus de Bot in Trouw van 24-01-2006. Hoewel immigratielanden als Australië en Canada nieuwkomers wel altijd aanspoorden om de taal van het land te leren, is er nooit een overheid geweest die geprobeerd heeft de landstaal voor nieuwkomers verplicht te stellen in het openbare leven.

Op de Herbert-Hooverschool in Berlijn is 90% van de leerlingen van allochtone afkomst. Anderhalf jaar geleden heeft de school in haar schoolregelement opgenomen dat er alleen nog Duits gesproken mag worden. Niet alleen tijdens de lessen, maar ook op het schoolplein en tijdens schooluitjes. Uit de politiek kwamen verschillende negatieve geluiden: met name de verplichting van het Duits op het schoolplein zou in tegenspraak zijn met de Grondwet, volgens welke voor- of benadeling wegens taal verboden is. De school wordt echter gesteund door de minister van onderwijs, omdat de regel is ingevoerd met duidelijke toestemming van de ouders. Ook de leerlingen staan achter de regel. Ook al spreken ze stiekem nog wel eens hun moederstaal.

Helft van wereldbevolking meertalig

René Appel, taalkundige en schrijver, meent dat het verplicht stellen van een taal alleen maar weerstand oproept. Bovendien is het niet altijd een kwestie van de taal niet willen spreken, maar meer van een geringe taalbeheersing bij immigranten. Daar moet dus eerder iets aan gedaan worden. Ten slotte is er helemaal niks mis met tweetaligheid, de helft van de wereldbevolking is al meertalig. Mensen gebruiken verschillende talen voor verschillende situaties, dit geldt ook bijvoorbeeld voor Marokkaanse jongeren. Onderling spreken ze Nederlands, met hun ouders Arabisch of Berbers.

In de Verenigde Staten wordt ook gedebatteerd over het wel dan niet verplicht stellen van één voertaal. Dit speelt met name in de zuidelijke staten, waar een groot gedeelte van de bevolking Spaanstalig is. In Californië is het Spaans sinds 1998 verboden op scholen, en wordt alleen les gegeven in het Engels.

Meertaligheid als uitgangspunt

In 2000 stelde een groep taalkundigen een Taalkundig Manifest op waarin gepleit wordt voor meertalig onderwijs. Ruim 100 vooraanstaande taalkundigen ondertekenden het manifest met de titel Het Multiculturele Voordeel: Meertaligheid als Uitgangspunt. Zie de volgende citaten:

De essentie van de aanpak van het probleem rond het schoolsucces van allochtone jongeren zou moeten liggen in het accepteren van meertaligheid als uitgangspunt en als doelstelling. Onderzoek wijst uit dat kinderen, en zeker jonge kinderen, in staat zijn om twee of zelfs meer talen tegelijkertijd te verwerven.

De oplossing ligt enerzijds in het vergroten van het respect voor en de vaardigheid in de thuistaal van allochtone leerlingen en anderzijds in het vergroten van de vaardigheid van het Nederlands door speciaal daarvoor ontwikkelde methoden. De overheid zou meertaligheid moeten uitroepen tot een belangrijk en wenselijk onderdeel van de samenleving en het beleid richten op de stimulering van een meertalige samenleving.

De boodschap van de taalkundigen moge duidelijk zijn: laat de minister zich eens verdiepen in de voordelen van een meertalige samenleving!

Bronnen

• “Van taal wisselen is juist normaal. Verplicht Nederlands.” Trouw 24-01-200
• “Taalgebod op het plein verdeelt Duits onderwijs” Trouw 25-01-2006