Naar de content

Meer kans op orkaanresten in Europa

Stormen als Ophelia zullen in de toekomst vaker voorkomen

Gebaseerd op Copernicus Sentinel data (2017), bewerkt door de European Space Agency (ESA),CC BY-SA 3.0 IGO

Door de opwarming van het klimaat kunnen we in Europa vaker uitlopers van tropische orkanen verwachten. Deze zullen hier als hevige stormen aan land gaan, net als Ophelia vorige maand. Dat geeft kans op overstromingen, al hoeft Nederland zich geen grote zorgen te maken.

Een maand geleden raasde een hevige storm over Ierland. Het was Ophelia, die een dag eerder nog als orkaan van categorie 3 langs de Azoren was gescheerd, en inmiddels was afgezwakt tot categorie 1. De windsnelheden waren bij Ierland inmiddels afgenomen tot honderdvijftig kilometer per uur. Dat is nog altijd veel: bomen knakten als luciferhoutjes, daken gingen de lucht in, en de golven in zee kwamen tot tien meter hoog. Drie mensen vonden de dood.

Bomen knakten als luciferstokjes…

 William Murphy, via WIkimedia Commons, CC BY-SA 2.0

27 graden

Een orkaan die Europa aandoet is een zeldzame gebeurtenis, maar door de opwarming van het klimaat kan het in de toekomst vaker voorkomen. Dat vertelt Rein Haarsma, onderzoeker bij het KNMI in De Bilt, aan NEMO Kennislink.

Vooral de temperatuurstijging van het zeewater speelt hierbij een rol. Orkanen ontstaan uit onweersbuien die boven de oceaan hangen, en halen hun energie uit de condensatie van waterdamp. Alleen als het oceaanwater 27 graden Celcius of warmer is kan een orkaan zich vormen.

Vervolgens gaat de kolkende storm aan de wandel: de passaatwinden die van oost naar west langs de evenaar waaien drijven de orkanen naar het westen, de draaiing van de aarde laat ze afbuigen naar het noorden. Als de orkaan boven land of koud water terechtkomt, neemt hij in kracht af en dooft uiteindelijk uit.

Overstappen

Toch weet heel af en toe een orkaan Europa te bereiken, vanuit de Atlantische Oceaan. De truc is dat zo’n storm, eenmaal boven de evenaar, overstapt op een ander windsysteem, legt Haarsma uit op de website van het KNMI (zie onderaan). In onze contreien ontstaan stormen niet door het warme oceaanwater, maar door het temperatuurverschil van de lucht tussen de (sub-)tropische gebieden net ten noorden van de evenaar en de poolstreken.

Door gebruik te maken van deze overstapmogelijkheid, wist Ophelia Ierland te bereiken als orkaan van categorie 1. Het was voor het eerst sinds lange tijd dat een orkaan van deze sterkte zo dicht bij Europa in de buurt kwam, zegt Haarsma. “De laatste was orkaan Debbie, die Ierland in 1961 aandeed en een vergelijkbare kracht had.”

Het oceaanwater was dan ook twee graden warmer dan gebruikelijk – en ook verder waren de omstandigheden gunstig voor Ophelia, doordat een koude luchtlaag op grote hoogte de atmosfeer extra instabiel maakte.

Een afgezwakte versie van Ophelia bereikt Ierland, op 16 oktober 2017

 NASA (publieke domein), via Wikimedia Commons

Restjes

Maar de temperatuur op aarde stijgt en het oceaanwater warmt op, en daarmee zullen dergelijke stormen minder zeldzaam worden. “Het gebied waarboven orkanen kunnen ontstaan breidt zich uit naar het noorden, en komt dus dichter bij Europa te liggen”, legt Haarsma uit. Bovendien geeft het warmere water de oceanen meer kracht, waardoor ze langer meegaan en dus verder kunnen reizen voor ze boven het koudere zeewater uitdoven.

De storm Ophelia bracht stof uit de Sahara en waarschijnlijk ook as van de bosbranden in Portugal met zich mee, waardoor de lucht tijdelijk geel kleurde.

 Tim Walker, via Wikimedia Commons, CC BY 2.0

Computermodellen van het KNMI – en inmiddels ook andere modellen van de Universiteit van Princeton in de Verenigde Staten – ondersteunen deze gedachtengang. De klimaatmodellen laten zien dat er in de toekomst vaker orkaanrestanten in Europa aan zullen komen, en dat dit inderdaad gebeurt doordat de stormen ‘overstappen’, van het stormsysteem van de tropen naar dat van de gematigde breedtes.

“Ze zijn de enorme kracht van tropische orkanen wel kwijt als ze hier aan land komen”, stelt Haarsma gerust. “In de modellen zien we in Europa in elk geval geen orkanen van een dergelijke sterkte. Daar is ons zeewater voorlopig ook echt nog te koud voor.”

Hoog water

Toch is het verstandig om rekening te houden met de nieuwe situatie bij het beschermen van de kusten. “Stormen met windsnelheden die in de modellen van Rijkswaterstaat eens in de tienduizend jaar voorkomen, komen volgens onze simulaties straks eens in de dertig jaar voorbij”, zegt Haarsma.

Voor Nederland zal dat overigens niet zo heel veel uitmaken. Stormen als deze trekken normaliter in een halve dag over, en de wind van de uitdovende orkanen komt vooral uit het zuidwesten. Daardoor zal het bij ons nauwelijks grote overstromingen gaan veroorzaken, is met de gegevens van het KNMI berekend. Haarsma: “Een noordwestenwind is voor ons land gevaarlijker.”

Inmiddels is ook Deltares aan orkaanwinden in Europa gaan rekenen. Met andere modellen dan Haarsma en zijn collega’s, maar ook hierin blijft Nederland gespaard. Vooral in Ierland en Groot-Brittannië zal de kans op een overstroming toenemen, schrijft het onderzoeksinstituut op zijn website – al kan ook Frankrijk met een beetje pech hoge waterstanden verwachten. In de gevoelige gebieden zou de waterstand door dit soort stormen mogelijk twee meter extra kunnen stijgen.

Eén van de modelresultaten van Deltares, voor een storm als Ophelia

Wereldwijd komen er geen extra orkanen bij door de opwarming van de aarde. Wel is de verwachting dat ze gemiddeld sterker worden, vanwege de stijgende temperatuur van het oceaanwater.

Bronnen
  • Zeldzame orkaan Ophelia trok dwars over Ierland (nieuwsbericht op de website van het KNMI)
  • Zware herfststormen in Europa door orkanen in een warmer klimaat (nieuwsbericht op de website van het KNMI)
  • Impact orkanen in Europa neemt in de toekomst mopgelijk toe (Nieuwsbericht op de website van Deltares)
ReactiesReageer