Mars lijkt dan een dode planeet te zijn, ooit zat er leven in onze rode buurplaneet. Dat heeft een internationaal team van sterrenkundigen bevestigd met de magneetmeter aan boord van satelliet Mars Global Surveyor (MGS). De magneetkaart van Mars laat kreukelzones zien die alleen ontstaan als gigantische rotsplaten onder het oppervlak tegen elkaar duwen en het landschap verfrommelen. Die platen zijn op aarde groter dan de continenten en drijven rond met een snelheid van centimeters per jaar. Op aarde is zulke platentectoniek verantwoordelijk voor gebieden met sterk vulkanisme, aardbevingen en tsunami’s.

Leven is op Mars nog niet gevonden, maar fossielen zijn er maar genoeg. Elke rots op de planeet bevat namelijk een ingevroren magneetveld. Tijdens het afkoelen wordt de rots namelijk magnetisch geladen en neemt de stollende lava de richting van het planetaire magneetveld over. Eenmaal ingevroren verandert het veld niet meer van richting – tenzij de rots zelf kantelt.

De sonde maakte al in 1999, tijdens zijn aankomst bij Mars, opnames van het magneetveld in de Mars-rotsen. Dat moest snel gebeuren terwijl de sonde afremde via luchtwrijving met de ijle Mars-atmosfeer. Daardoor konden de wetenschappers op aarde maar één gebiedje op het zuidelijk halfrond bekijken. Ze zagen daar stroken terrein met een wisselend magneetveld – dan weer omhoog gericht, dan weer omlaag. Ontstaan door plaattectoniek? Alleen een magneetkaart van heel Mars kon daar antwoord op geven.

De nieuwe magneetkaart van Mars is het resultaat van vier jaar onderzoek met Mars Global Surveyor. “Deze metingen zijn uitgebreider dan het resultaat uit 1999”, zegt dr. Norman Ness van de Universiteit van Delaware in Newark. “Mars zit ónder de gestreepte magneetvelden. Nog belangrijker is dat we nu structuren zien die op aarde dé vingerafdruk van plaattectoniek zijn – breuklijnen.”

Schuren

Op aarde vormen zich strepen in het magneetveld als twee tectonische platen van elkaar af bewegen, zoals bij de mid-atlantische rug. Opwellend magma stolt en neemt de richting van het aardmagnetisch veld over. Omdat het magneetveld van de aarde in de loop van duizenden jaren van richting verandert, hebben opeenvolgende stroken van gestold magma een wisselende magneetrichting. Wie een gestreept magneetveld ziet, heeft een breuklijn te pakken.

Volgens dr. Jack Connerny van het team dat de magneetmeter aan boord van MGS beheert is plaattectoniek een mooie verklaring voor allerlei verschijnselen op Mars. Zo veroorzaakt de tectoniek niet alleen het gestreepte magneetveld maar zijn de bewegende rotsplaten ook af te lezen aan de Tharsis-vulkanen. Die staan op een mooie rechte lijn – precies waar magma ooit naar boven kwam, tussen twee platen door. Op aarde zijn de vulkanische eilanden rond Hawaii op een zelfde manier ontstaan. Het duidelijkste spoor van plaattectoniek is Valles Marineris, een enorme kloof in het oppervlak. Valles Marineris is zes keer zo lang als de aardse Grand Canyon en acht keer zo diep. De kloof ziet eruit als de scheuren die op aarde ontstaan als de onderaardse rotsplaten het terrein uit elkaar scheuren. Connery zegt dat de kloof precies in de richting ligt die je zou verwachten op basis van het Mars-magnetisch veld.

Uitgedreven

De aardse tectoniek is nog volop actief – het Indiase subcontinent beukt met 4 cm per jaar tegen Eurazië aan en aardbevingen zijn aan de orde van de dag. Op Mars ligt dat iets anders. Ook al heeft onze buurplaneet met zijn 24 kilometer hoge Olympus Mons de hoogste vulkaan in het zonnestelsel, Mars is al millenia niet meer vulkanisch actief. Marsdeskundigen denken dat de kern van de rode planeet lang geleden is gestold. De rotsplaten zijn definitief uitgedreven. Alleen hun magnetische vingerafdruk herinnert nog aan de tijd dat Mars rood zag van de lava.