Jonge mama’s schrikken er wel eens van: als ze hun baby knuffelen of voorlezen, lijken ze opeens zo op hun eigen moeder. De wetenschap geeft deze mama’s nu gelijk. Uit een nieuw Amerikaans onderzoek blijkt dat vrouwen inderdaad veel opvoedingsgewoontes van hun eigen moeder overnemen.
Moeders doen hun moeder na
Sociologen van de Ohio State University ontdekten dat er een duidelijke relatie is tussen het opvoedgedrag van jonge moeders en dat van hun eigen moeder. Als moeders veel (of juist weinig) knuffelen, voorlezen en slaan, zullen hun dochters op hun beurt ook veel (of juist weinig) knuffelen, voorlezen en slaan als ze eenmaal zelf kinderen hebben gekregen. Moeders worden beïnvloed door hoe zij zelf zijn opgevoed.
Dat lijkt een open deur en dat is het misschien ook wel. Toch was die relatie tot nu toe nog niet zo duidelijk gevonden. Een wetenschapper moet namelijk ontzettend veel geduld hebben om dit soort langlopend onderzoek te doen. Ga maar na: eerst moet een representatieve groep moeders bijhouden hoe vaak ze hun kind voorlezen, slaan, knuffelen en complimentjes geven. Elk jaar worden deze eerste generatie moeders opnieuw geïnterviewd, net zolang totdat hun kroost volwassen is en zelf een gezin sticht. Deze tweede generatie vaders en moeders (bij dit onderzoek waren dat er 1133) worden vervolgens ook regelmatig geïnterviewd. Dit onderzoek is dan ook al in 1979 begonnen. Pas nu kunnen alle gegevens worden vergeleken en kunnen er conclusies worden getrokken over de invloed van moeders op het opvoedgedrag van hun kroost.
Vaders doen hun moeder niet na
De onderzoekers hebben niet alleen de jonge moeders gevolgd, maar ook de jonge vaders. En wat bleek? De invloed van moeders op het opvoedgedrag van hun zoon is bijna nihil. Jonge vaders imiteren hun moeder helemaal niet als ze zelf kinderen krijgen. Als een moeder haar zoon heel veel voorleest, geeft dat geen enkele garantie dat hij later zelf ook met een prentenboek naast het bed van zijn eigen kind zal neerstrijken.
Deze conclusie is toch wel opvallend. “We hadden alle redenen om te verwachten dat ook vaders leren opvoeden van hun eigen moeders,” zegt Jonathan Vespa, een van de onderzoekers. “Deze vaders zijn opgegroeid in de jaren tachtig, toen moeders nog het grootste deel van de opvoeding en het huishouden voor hun rekening namen.” En als mensen doorgeven wat ze zelf hebben meegekregen, zouden zonen hun moeders moeten nadoen.
Maar blijkbaar vinden mannen hun opvoedingsinspiratie ergens anders. Hoogstwaarschijnlijk gebruiken ze hun eigen vader als rolmodel. Maar jammer genoeg kunnen Vespa en zijn collega’s hier niets over zeggen. Het opvoedgedrag van de eerste generatie vaders is namelijk niet onderzocht. Hoe mannen leren opvoeden, moet vervolgonderzoek uitwijzen.
Opvoedidealen veranderen
Hoewel jonge moeders worden beïnvloed door het aantal knuffels, voorleesbeurten en pakken slaag dat ze zelf in hun jonge jaren kregen, zijn ze geen exacte kopie van hun moeder. Toen de onderzoekers de gemiddelden van de twee generaties naast elkaar legden, zagen ze een verschuiving in het gedrag van ouders. Knuffelen en voorlezen is in de loop van de tijd toegenomen, terwijl slaan juist is afgenomen.
Dat betekent dat jonge mama’s hun moeders gedrag maar tot op zekere hoogte nadoen. “Als ouders alleen maar van hun eigen ouders zouden leren, zouden we deze verschuiving tussen de twee generaties niet zien,” zegt Vespa. “Ook bredere culturele normen zijn een bron van verandering.” Hoe dat precies in elkaar steekt, hebben ze niet onderzocht.
Gelukkig hebben andere sociale wetenschappers daar wel onderzoek naar gedaan. “Nu leer je opvoeden niet van je moeder, maar van Google,” zegt Marion den Uyl, antropoloog aan de VU. “De dagelijkse voorbeelden van opvoeden en moederen zijn verdwenen. Nu zijn ouders aangewezen op boeken, tv en internet.” De sites met opvoedadvies schieten als paddenstoelen uit de grond en ook de tijdschriftschappen staan vol met magazines over opvoeden (J/M, Ouders van nu of Viva mama). Via de media leren we welke opvoednormen precies in de mode zijn.
Tijdschriftrubrieken zijn dan ook een dankbare bron om te bestuderen hoe gezinsidealen veranderen. Christien Brinkgreve, hoogleraar aan de Universiteit Utrecht, deed er onderzoek naar. Samen met Michel Korzec analyseerde zij veertig jaargangen van de ‘Margriet weet raad’ rubriek en zag de opvoedidealen veranderen. “Eind jaren vijftig wordt het gezag van de ouders nog als dwingende reden gezien om een verkering te beëindigen: ‘Jouw ouders willen het niet en daarmee is de kous af,’”schrijft Brinkgreve in het boek Samenlevingen. “In 1970 luidt het advies in een soortgelijke situatie: ‘Een beetje meer strijdbaarheid van jouw kant en wat meer vechten voor je geluk zou niet misplaatst zijn’” Zoals kinderen leren van dit soort rubrieken, leren ook ouders hoe ze volgens de normen van de tijd het beste met hun kind kunnen omgaan.
Opvoeden leren we dus van onze ouders, maar ook van de samenleving. Sommige dingen blijven hetzelfde, andere dingen doen we net even anders. Dat wil zeggen, anders dan onze ouders maar hetzelfde als onze generatiegenoten. Net zoals elke andere vorm van sociaal gedrag eigenlijk.
Bron:
Jonathan Vespa, Elizabeth Cooksey en Canada Keck. What my mother did: The Intergenerational Transmission of Parenting Paper gepresenteerd op de jaarlijkse bijeenkomst van de American Sociological Association (augustus 2009).
Lees ook:
- Het moedergen (Kennislink)
- Ouders leren opvoeden van de media (Kennislink)
- Verschillende opvoeding voor jongens en meisjes? (Kennislink)
- Steun mama helpt tegen kleuterproblemen (Kennislink)
- Ziek omdat je moeder het zegt (Kennislink)