Maansverduistering op 21 februari

Update – 21 februari

Dikke bewolking zorgde ervoor dat de maansverduistering vanuit Nederland slecht te zien was. Kennislink verzorgde een webcast in samenwerking met telescopen in binnen- en buitenland, die vaak geen last hadden van de wolken. Zo konden tienduizenden alsnog van het hemelverschijnsel genieten. Een Argentijnse webcam ging zelfs plat door de stroom geinteresseerden.

Bij een maansverduistering trekt de maan door de schaduw van de aarde. Er ontbreekt een ‘hap’ uit de volle maan en die wordt steeds groter totdat de maan door de aardschaduw is ‘opgeslokt’. De maan is dan niet helemaal onzichtbaar, maar straalt nog een zwakke oranjerode gloed uit. Vanaf de maan gezien gaat de zon dan geheel achter de aarde schuil. Door de dikke aardatmosfeer wordt het zonlicht echter nog afgebogen en zodoende is er een oranje-rode ring om aarde te zien. Dat is het licht van alle zonsondergangen en zonsopkomsten die op dat moment plaatsvinden op onze planeet.

Het verloop van de maansverduistering is in de figuur hieronder afgebeeld. Daarbij zijn de volgende momenten van belang. Om 02.43 uur treedt de maan de donkere kernschaduw van de aarde binnen. Er ontbreekt dan een ‘hap’ uit de linker bovenrand van de maan. Steeds minder blijft er van de maan over totdat om 04.01 uur het zonlicht ook van het laatste overgebleven sikkeltje verdwijnt. Tot 04.51 uur is de maan volledig verduisterd en neemt een oranje-rode kleur aan. Daarna valt weer het eerste zonlicht op de linker benedenrand van de maan. In iets meer dan een uur groeit de maan weer aan, en vanaf 06.09 uur straalt weer een volle maan aan de hemel.

Schaduw en bijschaduw

Tussen 01.35 en 02.43 uur, alsook tussen 06.09 en 07.17 uur, bevindt de maan zich in de bijschaduw van de aarde. Aan de nachtzijde van de aarde onderscheidt men een donkere kernschaduw (umbra), met daaromheen een bijschaduw (penumbra). Hetzelfde effect doet zich voor als we een voorwerp tussen een lamp en een stuk papier houden. Ook dan ontstaan een donkere slagschaduw met daaromheen een lichtgrijze bijschaduw. Dat lichtgrijze gedeelte is het gebied waar nog wel een deel van het lamplicht doordringt. In de natuur is de schaduw van de aarde een lange, spitse kegel. Ter hoogte van het gebied waar de maan doorheen trekt, is de middellijn van die kegel tweeënhalf tot driemaal groter dan de maanmiddellijn zelf. De omringende bijschaduwkegel beslaat gewoonlijk één maanmiddellijn rond de slagschaduw.

Van een bijschaduwverduistering is doorgaans niet veel te zien. Op de maan vindt dan een gedeeltelijke zonsverduistering plaats en daardoor valt er nog gewoon zonlicht op de bodem. Alleen waar het zonnesikkeltje al heel klein is geworden, kan een verzwakking worden opgemerkt van het teruggekaatste maanlicht. Rond 02.30 uur zal duidelijk zijn te zien hoe het bovenste deel van de volle maan minder fel verlicht is dan het onderste gedeelte. Na 04.51 uur zal datzelfde verschil nog een tijdlang te zien zijn tussen de nog wat donkerder kant ’rechtsboven’en de veel fellere kant ‘linksonder’ aan de maan. Het beste zijn deze verschillen te zien als het maanbeeld met een verrekijker of een telescoop op een stuk wit papier wordt geprojecteerd of als er wolkenflarden voor de maan langs trekken.

De maansverduistering kan met het blote oog worden gevolgd. Maar het verschijnsel is nog indrukwekkender door een verrekijker. Wie de maansverduistering door een echte telescoop wil bekijken kan dat proberen bij een van de publiekssterrenwachten. Sommige daarvan zijn geopend tijdens de verduistering.

Volgende maansverduistering

Op 16 augustus 2008 vindt weer een maansverduistering plaats, maar dat is slechts een gedeeltelijke verduistering. De eerstvolgende totale maansverduistering die bij ons te zien is, vindt plaats op 21 december 2010. Deze vindt echter plaats tegen zonsopkomst, dus als de maan juist ondergaat. Ook de volgende totale maansverduistering van 15 juni 2011 is slecht zichtbaar: dan komt de totaal verduisterde maan op als de zon ondergaat. In juni is het hoogzomer en is sprake is van lange schemering en niet geheel donker wordende nachten. Voor een ongeveer even mooie totale maansverduistering als nu moeten we wachten tot 28 september 2015.