Masturbatie, natte dromen, maandenlange paarrituelen, het vrouwelijk orgasme, seks op elk moment van de dag en maand: de mens is een bijzonder sexy soort. Toch lopen we niet (net als de bonobo’s) de godganse dag achter onze pik of clitoris aan. Dat komt doordat ons seksueel gedrag op allerlei manieren wordt gereguleerd.
Vaak zijn al die verschillende reguleringsmechanismen nauwelijks van elkaar te onderscheiden. We vinden gewoon dat iets hoort, of juist niet. Dat is niet voor niets: we hebben immers regels nodig om met elkaar samen te leven, regels die volstrekt vanzelfsprekend lijken.
De blik van de ander
In kleine gemeenschappen heb je meestal nog geen wetboek en politiemacht nodig. Afwijkend (seksueel) gedrag wordt geremd door de afkeuring van de directe sociale omgeving. Wie denkt aan wat de buren wel niet zullen zeggen, zal zich twintig keer bedenken voordat hij zijn seksuele fantasieën zo maar in praktijk brengt. En wie later nog een keer een goede partij wil trouwen, wil niet als de losbandige dorpsslet bekend komen te staan.
Ook in moderne, complexe samenlevingen is sociale druk nog altijd een bijzonder effectief middel om seksueel gedrag te reguleren. Er zijn maar weinig mensen die in zijn voor een openbare vrijpartij midden op de Dam, tussen het winkelend publiek. Dat hoort niet. Maar seks op een zaterdagnacht in de wc van een nachtclub is alweer een stuk geaccepteerder. In bepaalde subculturen hoort dat er zelfs bij. Denk bijvoorbeeld maar eens aan het ‘Spring break’ ritueel van Amerikaanse studenten. Tijdens hun vakantie trekken ze massaal naar de kust (Florida, Mexico) om een week lang te drinken en te neuken. Wie niet meedoet, hoort er niet echt bij.
Het oordeel van God
Niet alleen de blik van de buren, maar ook de blik van de pastoor, imam of sjamaan houdt het seksueel gedrag van de mens in toom. Religie en moraal zijn altijd sterk met elkaar verbonden geweest. De grote wereldreligies (christendom, islam, jodendom en hindoeïsme) dragen allemaal een restrictieve seksuele moraal uit: het hoort met de wettelijke partner, thuis, met mate. Een vrije seksuele moraal wordt door de meeste religieuze instituties gezien als een bedreiging voor de bestaande orde en zou maar tot chaos en anarchie leiden.
Dat christendom en islam de vrije liefde niet bezingen, is wel bekend. Maar ook het hindoeïsme keurt seksuele uitspattingen af. Dat lijkt in tegenspraak met het westers beeld van deze oosterse religie: wie de erotische tempelafbeeldingen en Kama Soetra bekijkt, zou anders denken. Maar volgens de hindoeïstische moraal is zaad een bijzonder waardevol goedje, dat niet verspild mag worden. Met elk orgasme verliest de hindoe wat van zijn krachtig zaad en dus moet er worden gesekst met mate. Zelfcontrole is een belangrijke deugd, ook bij seks en masturbatie.
De letter van de wet
Sekswetten hebben we nog niet zo heel lang. Zeventiende-eeuwse machthebbers zoals Lodewijk XIV kon het niks schelen wat hun onderdanen uitspookten, zolang ze maar op tijd hun graan en bieten inleverden. Machthebbers gingen zich pas aan het begin van de negentiende eeuw met seks bezighouden, toen de moderne, geïndustrialiseerde staat zich met allerlei zaken ging bemoeien: van werktijden en achternamen tot alcoholconsumptie en riolering.
Eigenlijk hebben officiële wetten niet zo’n grote invloed op ons seksleven; sociale druk, religie en moraal zijn belangrijker. Maar wetten vormen wel een belangrijk referentiekader: ze laten zien wat de samenleving absoluut onacceptabel vindt. In Nederland gaat het dan om pedofilie en verkrachting.
Maar conservatieve regio’s kennen vaak conservatieve wetten. In de Amerikaanse staat Virginia bijvoorbeeld, bestaan er nog sodomiewetten. Orale en anale seks is bij wet verboden. Dat geldt óók voor getrouwde stellen die dit in de beslotenheid van hun eigen slaapkamer doen. Nu gaan er maar weinig mannen de bak in omdat ze hun echtgenote beffen. Maar dankzij deze wetten heeft de overheid wel een middel in handen om bijvoorbeeld homoseksuelen te vervolgen. Zo reflecteren wetten de seksuele moraal van een gemeenschap.
Ontsnappen aan de regels
De mens weet zich over het algemeen heel goed aan te passen aan de seksuele regels van zijn omgeving. Vandaag de dag is de wereld ook groot genoeg om de ene gemeenschap voor de andere te verruilen: homoseksuelen uit Virginia verhuizen naar San Francisco, moslims met een losse seksuele moraal verhuizen naar metropolitisch Casablanca, Istanbul, Dubai of Parijs.
Maar daarnaast hebben de meeste reguleringssystemen ook wel ergens een escape optie. Het katholieke carnaval, bijvoorbeeld, is van oudsher een feest van de omgekeerde wereld: wat normaal niet mocht, kon opeens. Even mocht de katholiek alles wat God verboden had: overmatig drinken, eten, vrijen en kerk en adel voor gek zetten. Men mocht dus tijdelijk – zonder consequenties – stoom afblazen, om daarna de rest van het jaar gewoon weer volgens de regels te leven.
Tussen seksueel beest en sociaal dier
Seksualiteit en samenleving, meestal blijft het een ongemakkelijke combinatie. Maar in veruit de meeste gevallen wint het sociale dier het van het seksuele beest in ons. Die overwinning zien we vaak als bewijs van de menselijke beschaving. Maar misschien zit er wel iets veel beestachtigers achter: onze angst om alleen, geïsoleerd en eenzaam achter te blijven. Want wie is er dan nog om seks mee te hebben?