De mensenluis, Pediculus humanus humanus, is een vervelende parasiet die niet alleen mensenbloed drinkt. Het insect kan ook ziekmakende bacteriën kan overbrengen, zoals de vlektyfus of de loopgravenkoorts. Een groot team van wetenschappers is er nu in geslaagd het genoom van de mensenluis te ontrafelen. Ze hebben gelijk ook maar het genoom van een voor de luis belangrijke bacterie meegenomen: Candidatus Riesia pediculicola.

De mensenluis, een venijnig beestje dat voor veel mensen problemen veroorzaakt heeft.

Frank Collins, Ph.D.

Het eerste dat opvalt aan het luizengenoom is dat het zo klein is. Volgens hoofdonderzoeker Barry Pittendrigh, professor entomologie aan de universiteit van Illinois, heeft de mensenluis zelfs het kleinste genoom van alle insecten. “De verhouding tussen de luis en zijn omgeving is heel erg eenvoudig. Hij leeft in je haar of in je kleding en hij eet maar een ding: bloed.”

Het genoom van de luis is aan deze eenvoudige levensstijl aangepast. De onderzoekers vonden bijvoorbeeld weinig genen voor licht- en geursensoren. Ook heeft de luis het laagste aantal ontgiftingsgenen ooit in insecten gevonden. De parasiet heeft zich volledig toegelegd op het leven bij de mens. De lichaamsfuncties die daarbij niet nodig zijn heeft hij blijkbaar verloren, waardoor er een “uitgekleed” genoom overblijft.

De hoofdluis is gerelateerd aan de mensenluis. Beiden laten jeukende plekjes achter als ze gebeten hebben.

Wikimedia Commons, Kosta Y. Mumcuoglu via CC BY-SA 3.0

Wikimedia Commons, Kosta Y. Mumcuoglu via CC BY-SA 3.0

Co-evolutie

De mensenluis kan niet overleven zonder zijn gastheer, maar het insect is al even afhankelijk van een bacterie die in hem leeft; Candidatus Riesia pediculicola. De onderzoekers hebben ook het genoom van deze bacterie onder de loep genomen en ontdekten dat de luis vitamine B5 produceert. Mensenluizen hebben deze stof nodig, maar kunnen hem niet zelf aanmaken. C. Riesia pediculicola is op zijn beurt weer afhankelijk van de mensenluis voor zijn voeding. Het duo is een mooi voorbeeld van co-evolutie, waarbij twee organismen zich steeds aan elkaar aanpassen.

De ontrafeling van het luizengenoom zal wetenschappers helpen om de evolutie van insecten beter te begrijpen. De mensenluis is een van de weinige insecten dat zich gaandeweg ontwikkelt terwijl de meeste insecten zich verpoppen na een larvestadium. Ook maakt het geringe vermogen om gifstoffen af te breken de mensenluis een handig hulpmiddel om resistenties tegen insecticiden te leren begrijpen. Zoals vaker het geval is, is de ontrafeling van een genoom nog maar de eerste stap naar nieuwe inzichten. De onderzoekers hebben nog veel werk te doen.

Meer genomen op Kennislink

Oeps: Onbekende tag `feed’ met attributen {"url"=>"https://www.nemokennislink.nl/kernwoorden/genoom.atom", “max”=>"10", “detail”=>"minder"}