Annemarije Kooijman-van Dijk toonde in haar proefschrift aan dat de effecten van energie op microniveau (het niveau van individuele bedrijven, huishoudens en markten) op het platteland kleiner zijn dan tal van analyses suggereren. Ze keek hoe, en onder welke omstandigheden, moderne energiediensten bijdragen aan armoedevermindering bij kleine bedrijven in landelijke gebieden. Haar analyse is gebaseerd op een steekproef van 264 kleine bedrijven in de Indiase Himalaya.
Energie brengt welvaart?
Ze werkte natuurlijk niet zomaar aan het onderzoek. Ze was vooral heel benieuwd of bestaande ideeën over de relatie tussen energie en armoedebestrijding wel helemaal juist waren. Beleidsmakers nemen graag aan dat de toegang tot moderne energie de welvaart in ontwikkelingslanden verhoogt. De beleidsmakers baseren deze aanname op gangbare macro-economische analyses.
Een veel gebruikte analyse brengt het gebruik van elektriciteit op landelijk niveau in verband met de Human Development Index (HDI). De HDI meet het welzijn en de ontwikkeling van mensen. Hoe beter de toegang tot moderne energie, hoe hoger de HDI. Dat is het idee (zie Box 1).
Box 1: Moderne energie als armoedebestrijder; de economische gedachte er achter – Waarom menen beleidsmakers als de Nederlandse minister van Ontwikkelingssamenwerking – Bert Koenders (zie foto) – dat moderne energie de welvaart van arme bevolkingsgroepen kan verbeteren? Drie belangrijke argumenten: a.) Moderne energie wordt ingezet in het productieproces van bedrijven. Dit maakt kosten- en tijdsbesparing (efficiëntie) mogelijk en over eenzelfde periode een grotere productie (effectiviteit). b.)Energie biedt nieuwe of verbeterde mogelijkheden voor kleine bedrijven. c.) ‘Productief’ gebruik van energie maakt energievoorziening onder de lokale bevolking beter haalbaar. Een economische zin die het volgende betekent: Veel afgelegen gemeenschappen hebben weinig koopkracht. Het is daarom niet rendabel voor energieleveranciers om deze groepen te voorzien van energie. Als bedrijven er echter toch al op basis van moderne energie produceren, bespaart dat de leveranciers vaste kosten. En daarmee wordt levering beter haalbaar.
Minder dan gedacht
Maar wat bleek nu uit de diepgravende analyse van Kooijman-van Dijk? Energie brengt niet zonder meer welvaart. Cruciaal om ook echt meer inkomsten te vergaren aan moderne energie zijn toegangswegen tot de markt en sociale contacten op de markt. Moderne energie biedt de bedrijven in afgelegen gebieden weliswaar mogelijkheden op een beter productieproces (zie Box 1). En vaak verbetert het de arbeidsomstandigheden. Maar te vaak stijgt het inkomen niet of nauwelijks mee.
Een eerste oorzaak is dat invoering van nieuwe energie de nodige investeringen vergt. Deze vaste kosten vormen een obstakel voor invoering en beperken het inkomen. Een tweede en voornaamste oorzaak is dat de bedrijven gericht zijn op de lokale bevolking. Het nadeel hiervan is dat deze markt in veel gevallen niet genoeg koopkracht heeft om extra inkomen te genereren voor de ondernemers en voor de lokale gemeenschap als geheel. De lokale markt is te klein als afzetmarkt. Een deel dat duidelijk meer mogelijkheden heeft om in de Indiase plattelandsgebieden te profiteren is de groep grotere bedrijven. Grotere bedrijven hebben over het algemeen meer geld en contacten, en liggen meestal dichter bij hoofdwegen. Daarom hebben ze een groter bereik en ruimere afzetmarkt; dus meer consumenten aan wie ze hun goederen kunnen verkopen.
…De lokale markt is vaak te beperkt als afzetmarkt om meer welvaart te scheppen voor de lokale bevolking…
Nieuwe markten ontsluiten
Het begrip van de factoren en mechanismen die een rol spelen is volgens Kooijman-Van Dijk zeer waardevol. “Het moet leiden tot aanbevelingen voor beleidsontwikkeling en -uitvoering. Zowel op het vlak van energieleverantie zelf, als op het vlak van bedrijfsondersteuning”, zo valt in haar proefschrift te lezen. Met de nadruk op toegang tot nieuwe markten. Op deze wijze kunnen overheden kleine ondernemers en gemeenschappen helpen hun armoede met energie te bestrijden.
Samenvatting van het proefschrift
Zie ook
- Het volledige proefschrift (Engelstalig)