De verovering van de continenten door planten is van enorm belang in de evolutie van het leven op aarde. Meer planten betekenen meer zuurstof. En meer zuurstof zorgt er voor dat meer en groter leven mogelijk is. De tot nu toe oudste sporen van vaatplanten komen van de Ordovicium-Siluur grens (444 miljoen jaar geleden). Een spectaculaire ontdekking van de Belg Steemans (Universiteit van Luik) en collega’s laat zien dat de vaatplanten zelfs al in het laat Ordovicium voorkwamen. Dat is ongeveer enkele miljoenen jaren eerder. Vanuit Saoedi-Arabië, de vindplaats van de oudste sporen, migreerden de vaatplanten vervolgens naar andere delen van de aarde, aldus het nieuws in Science.

Ouderdom

Voor hun onderzoek gebruikten de wetenschappers een boorkern. Al gauw kwamen ze diverse mariene microfossielen tegen. Steemans en collega’s koppelden deze fossielen met andere vindplaatsen met een radiometrische datering. Zodoende kwamen ze uit op een Laat Ordovicium ouderdom uit (450 miljoen jaar geleden). De aanwezigheid van de mariene microfossielen betekent dat noordelijk Saoedi-Arabië in die tijd onderdeel van een zee of oceaan was.

De geografische positie van de continenten in het Ordovicium. De bovenste rode stip stelt de positie van Saoedi-Arabië voor; de onderste stip is Turkije.

Creative Commons

Sporen

Het was de onderzoekers echter niet alleen te doen om de kleine zeebeestjes. Ze kwamen in de 37 boringen namelijk ook sporen tegen. Sporen zijn zeer kleine, eencellige lichaampjes bedoeld voor de reproductie en verdere verspreiding van het soort. Deze sporen zijn bewijs voor de aanwezigheid van vaatplanten.

De sporen vertellen hun eigen en veel spectaculairder verhaal. Er zijn verschillende vormen van sporen zoals hilate en trilete sporen. Eén soort hilaat spoor en zeven soorten van een trileet spoor kwamen voor in de boorkernen uit Saoedi-Arabië. Een deel van de trilete sporen en het hilate spoor is geornamenteerd. Dit kenmerk toont aan dat het zonder meer afkomstig is van een vaatplant. Dit type trileet spoor is immers gevonden in combinatie met het spronangium van een vaatplant fossiele uit het jongste Devoon (415 miljoen jaar geleden). Het sporangium is het deel van de vaatplant dat de sporen produceert en tijdelijk opslaat totdat de sporen verspreid worden.

De driedeling is hier goed te zien in dit trilete spoor uit het Ordovicium van Saoedi-Arabië.

Charles Wellman

Record

De trilete sporen waren tot nu toe onbekend uit het Laat Ordovicium. Een ouderdomsrecord dus voor de eerste landplanten. Vaat planten zijn immers op het land te vinden. De voorheen oudste geornamenteerde hilate en trilete sporen komen uit het Midden Siluur (425 miljoen jaar geleden), terwijl de voorheen oudste hilate/trilete sporen kwamen van de Ordovicium-Siluur grens (444 miljoen jaar geleden) in Turkije. Deze laatstgenoemde sporen zijn echter niet geornamenteerd en zeldzaam. Waarschijnlijk ging het hier ook om sporen van vaatplanten. De vaatplanten zijn dus een aantal miljoen jaar ouder dan gedacht. Ze verspreidden zich dus mogelijk via Saoedi-Arabië naar andere werelddelen.

Opvallend is de hoge diversiteit van maar liefst zeven verschillende soorten sporen. Er zijn dus meerdere soorten vaatplanten aanwezig in het Laat Ordovicium. Mogelijk zijn de vaatplanten dus nog ouder. Het is namelijk te verwachten dat de evolutie van de landplanten start met één soort in plaats van meerdere. De zoektocht naar het microscopische bewijs voor de eerste landplanten lijkt dus nog niet over.

Impressie van het zeeleven tijdens het Ordovicium. De boorkernen werden namelijk gezet in de vroegere zeebodem van Saoedi-Arabië.

NASA

Referentie:

Steemans et al., 2009. Origin and radiation of the earliest vascular land plants. Science 324: 353.

Zie ook:

• De evolutie van het plantenrijk (Kennislinkartikel van NIBI)
• De evolutie van planten
• Bloemplanten van nul tot nu (Kennislinkartikel)
• Meer bloemen, minder Stegosaurus (Kennislinkartikel van NGV Geonieuws)
• Evolutie van bloemen gelukkig toeval (Kennislinkartikel van RU)