Het is weer lente, voor veel dieren tijd voor de bloemetjes en de bijtjes! Alhoewel, juist voor hommels en honingbijen gaat dat helaas niet op. De laatste jaren gaan de bijenvolken in Europa en de VS namelijk hard achteruit.
Er is al jaren een vreemde ‘bijenverdwijnziekte’ gaande: een verschijnsel waarbij in het voorjaar hele bijenvolken verdwenen zijn uit de bijenkorf. En dat is belabberd voor de landbouw, want bijen zijn erg belangrijk voor de bestuiving van veel voedselgewassen zoals amandelen, appels en bosbessen.
In een poging de oorzaak van deze mysterieuze bijensterfte te achterhalen, hebben wetenschappers eerder al een paar verdachten aangewezen. Is het de varroamijt die schadelijke virussen bij zich draagt, zijn het schimmelinfecties, bestrijdingsmiddelen in de landbouw, of misschien wel een combinatie hiervan? Een zware verdenking rust op bestrijdingsmiddelen – die het zenuwstelsel van bijen zouden beschadigen – maar het fijne was er niet van bekend. Twee onderzoeken van Franse en van Britse bodem, die deze week online verschenen in het tijdschrift Science, lijken het echter te beamen: bestrijdingsmiddelen nekken het bijenvolk.
De weg kwijt
De Britse onderzoekers van de Universiteit van Stirling gaven één groep hommels nectar te eten met daarin het bestrijdingsmiddel imidacloprid, de andere groep kreeg gewone nectar. Vervolgens mochten de hommelkolonies zes weken rond vliegen in een veld om hun werk te doen: stuifmeel en nectar verzamelen. Aan het begin en einde van de zes weken werd van beide groepen hommels het gewicht van de bijenkorf gemeten, als maat voor de groei van de kolonie.
Het verschil? De korven van de imidacloprid-hommels waren na zes weken minder zwaar en zo’n tien procent kleiner dan het onderkomen van de onbehandelde hommels. De wetenschappers denken daarom dat hommels door imidacloprid minder efficiënt voedsel kunnen vinden. Daarnaast werden bij de imidacloprid-hommels gemiddeld maar twee koninginnen geboren, terwijl dat bij de onbehandelde hommels zestien was. Een belangrijk gegeven, want het zijn alleen de koninginnen die de volgende generatie hommels maken.
De Franse onderzoekers van het French National Institute for Agricultural Research keken naar het gevolg van het bestrijdingsmiddel thiamethoxam op honingbijen. Hiervoor lijmden ze computerchips op de ruggen van vrij rondvliegende honingbijen. Elke keer als een bij de korf in- of uitging, werd zijn chip gescand door een speciale lezer. Zo was bij te houden wanneer de bijen kwamen en gingen. Het bleek dat de thiamethoxam-bijen twee tot drie keer vaker niet terugkwamen naar de korf dan onbehandelde bijen. Waarschijnlijk kunnen honingbijen door het bestrijdingsmiddel – omdat het ingrijpt op het zenuwstelsel – de weg naar huis niet meer terug vinden.
Dodelijke dosis
Thiamethoxam en imidacopriod behoren beide bij de groep van de zogenoemde neonicotonoïd bestrijdingsmiddelen: sinds 1990 veel gebruikte middelen die giftig zijn voor plaaginsekten. Imidacloprid staat bijvoorbeeld in honderdtwintig landen, voor in totaal honderdveertig gewassen, geregistreerd voor gebruik. Thiamethoxam is wat nieuwer, maar wordt in steeds meer landen goedgekeurd voor de bescherming van onder andere maïs, koolzaad en andere gewassen die door bijen bestuifd worden.
Om een bestrijdingsmiddel goed te keuren, moeten fabrikanten verzekeren dat de dosis die op de akkers wordt gebruikt niet dodelijk is voor bijen. Maar de schade die zelfs een klein beetje bestrijdingsmiddel oplevert is onderschat, zeggen de Franse wetenschappers. Neonicotonoïden doden bijen wel degelijk, op een indirecte manier. Bijvoorbeeld doordat ze de weg naar huis niet meer kunnen vinden. Beide onderzoeksgroepen vinden dan ook dat we nog eens goed moeten onderzoeken of het gebruik van neonicotonoïden wel zo’n goed idee is.
Bronnen:
- Penelope R. Whitehorn e.a. Neonicotinoid pesticide reduces bumble bee colony growth and queen production. Science. Online publicatie op 29 maart 2012.
- Mickaël Henry e.a. A common pesticide decreases foraging success and survival in honey bees. Science. Online publicatie op 29 maart 2012.
Lees meer over bestrijdingsmiddelen op Kennislink:
Oeps: Onbekende tag `feed’ met attributen {"url"=>"https://www.nemokennislink.nl/kernwoorden/bestrijdingsmiddel.atom", “max”=>"7", “detail”=>"minder"}