Zondag in Labyrint:
Met een ‘magnetisch zintuig’ vinden dieren hun weg naar een omgeving waarin ze goed kunnen gedijen. In deze aflevering van Labyrint zoekt de Deense bioloog Henrik Mouritsen naar een verklaring voor dit fenomeen. Hij vermoedt dat een chemisch effect in het netvlies van de vogels de basis vormt voor hun kompaszintuig.
Het andere deel van Labyrint gaat over de kern van de aarde. Daar bevindt zich een hete, kolkende metaalmassa die een soort vloeibare magneet vormt en het aardmagnetisch veld veroorzaakt. Uit metingen blijkt echter dat deze magneetwerking langzaam afneemt. Als deze trend doorzet, zullen de magnetische noord- en zuidpool in de komende millennia van plaats verwisselen.
Het zesde zintuig van dieren
Reuzenschildpadden, zalmen, roodborstjes en zelfs sommige bacteriën beschikken over een zintuig waarmee ze magnetisme kunnen waarnemen. Een magnetisch zintuig stelt hen in staat om de weg te vinden naar een warme overwinterplaats, een plek om eieren te leggen, of een zuurstofrijke omgeving. Hoe ze dat precies doen, is onderzoekers nog steeds een raadsel. Zijn het minuscule kompasnaaldjes, een chemisch effect op de ogen waardoor ze het veld “zien”, of gebruiken ze toch een andere truc?
Groot zoogdier ‘voelt’ magnetisch veld
Haaien kunnen magnetisch veld waarnemen
Magnetische lijnen voor navigatie
Vogel ‘ziet’ magnetisch veld met rechteroog
Grote gesmolten magneet
Om de bron van het aardmagnetisch veld te vinden, moeten we doordringen tot de kern van de aarde. Daar bevindt zich een hete, kolkende metaalmassa die een soort vloeibare magneet vormt en het aardmagnetisch veld opwekt. Dat veld bestaat al sinds het begin der tijden en is van levensbelang voor al het leven op aarde.
Een blik in het binnenste van de aarde
Aardmagnetisch veld al vroeg ontstaan
Magneetveld uit gesmolten dynamo
Aardmagnetisch veld varieerde sterk
De wereld op zijn kop
Een enge gedachte: het aardmagnetisch veld is niet zo stabiel als we hopen. Uit metingen blijkt dat de magneetwerking langzaam afneemt. Als deze trend doorzet, zullen de magnetische noord- en zuidpool in de komende millennia van plaats verwisselen. Het gevolg: de verstoorde werking van satellieten en een verminderde bescherming tegen zonnewind, wat slecht nieuws is voor het leven op onze planeet.
