In onze samenleving wordt geschreven taal steeds belangrijker. Als je bedenkt hoeveel tijd je zelf kwijt bent met e-mailtjes schrijven, informatie opzoeken op internet of sms-jes versturen, kun je je amper voorstellen dat er mensen zijn die niet kunnen lezen en schrijven. Toch zijn er over de hele wereld zijn ruim 800 miljoen mensen analfabeet. Analfabeten kunnen niet lezen en schrijven. In Nederland gaat het om ongeveer 250.000 mensen.
Afgelopen maandag opende prinses Laurentien de jaarlijkse Week van de Alfabetisering met een toespraak in de openbare bibliotheek van Amsterdam. Deze week is vier jaar geleden in het leven geroepen om het onderwerp laaggeletterdheid onder de aandacht te brengen. Dit in navolging van de internationale Laaggeletterdheidsdag van de Unesco op 8 september. Prinses Laurentien is een van de boegbeelden van de alfabetisering en is vooral actief op dit gebied in Nederland.
Taboe
Mensen die grote moeite hebben met lezen en schrijven noemen we laaggeletterd. Dit zijn er in Nederland zo’n anderhalf miljoen. Zij hebben moeite om een treinkaartje te kopen, hun kinderen voor te lezen, bijsluiters van medicijnen te lezen, straatborden te lezen of formulieren in te vullen. Dit zijn nogal essentiele dingen om te kunnen functioneren in onze maatschappij. Laaggeletterden hebben dus een grote handicap, maar durven er vaak niet voor uit te komen. Omdat er weinig gesproken wordt over analfabetisme, denken analfabeten en laaggeletterden vaak dat ze de enigen zijn. Dat taboe wil de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) doorbreken door aandacht te besteden aan laaggeletterdheid in de Week van de Alfabetisering.
Leesmoe
In vergelijking met andere landen presteren Nederlandse kinderen bovengemiddeld. Toch is er ook een grote groep (zowel allochtone als autochtone) zwakke leerlingen die slecht scoort op lees-, schrijf- en rekentaken. Uit onderzoek blijkt dat vooral de leesvaardigheid de afgelopen jaren achteruit is gegaan. Kinderen die op de basisschool problemen hebben met lezen, halen hun achterstand later moeilijk in. Ze krijgen ook moeite met andere schoolvakken. Voor een goede leesvaardigheid is het belangrijk dat zowel school als ouders de kinderen stimuleren om te lezen. Dat is nog niet zo eenvoudig, want de populariteit van lezen neemt af. Slechts 58 procent van de kinderen leest thuis graag een boek.
Jong en oud
Laaggeletterdheid komt voor onder alle lagen van de bevolking, of het nu gaat om mannen of vrouwen, ouderen of jongeren, werkenden of niet-werkenden. Zij hebben moeite met lezen en schrijven door specifieke problemen als dyslexie. Andere mensen missen een goede opleiding door veel spijbelen, vroegtijdig schoolverlaten of een handicap. Soms heeft het ook te maken met de thuissituatie. Kinderen bij wie thuis een buitenlandse taal wordt gesproken hebben soms meer moeite met het Nederlands, maar ook kinderen die opgroeien zonder boeken, kranten en tijdschriften ontwikkelen vaak een achterstand. Bij oudere mensen komt laaggeletterdheid vaak voor omdat ze moeite hebben zich aan te passen aan nieuwe ontwikkelingen, zoals internet, e-mail en bijvoorbeeld de NS-kaartautomaten.
Laaggeletterdheid is in de Westerse wereld een groot probleem. Zweden heeft de minste laaggeletterden. Nederland en Duitsland zitten met hun aantal iets onder Zweden, maar scoren beter dan de meeste andere Europese landen. In Aziatische, Arabische en Afrikaanse landen komt laaggeletterdheid het meest voor.
Door kinderen die op jonge leeftijd een taalachterstand hebben extra hulp te bieden, hoopt de overheid laaggeletterdheid tegen te gaan. Mensen die op latere leeftijd nog kampen met lees- en schrijfproblemen worden aangespoord om speciale cursussen te volgen. De Week van de Alfabetisering is vooral bedoeld om laaggeletterden uit hun schulp te laten kruipen. Want er zijn er nog altijd meer dan je denkt!