“Ga pas sporten als het koeler wordt.” Traditionele wijze raad aan atleten om uitdroging en oververhitting te voorkomen. Goed bedoeld, maar tijdens grote evenementen als de Spelen onuitvoerbaar. Het Nederlands Olympisch Comité investeerde daarom veel in preventie, de begeleiding van de sporters en onderzoek naar de verschillende hightech accessoires die voor verkoeling moeten zorgen.

Koelvesten

Op de Olympische Spelen in Sydney werden ze voor het eerst gesignaleerd: de zogeheten koelvesten. Shirts en hesjes die atleten voor en na een prestatie tegen de hitte beschermden. Tijdens een wedstrijd hebben sporters er niets aan, daarvoor zijn de vesten te onhandig en te zwaar. De meeste ontwerpen zijn gevuld met zogeheten PCM’s of ‘phase change materials’, een substantie die bij een bepaalde temperatuur verandert van vaste stof in vloeistof. Voor die verandering is warmte nodig. In dit geval lichaamswarmte. Er zijn verschillende soorten PCM’s. Afhankelijk van de temperatuur ter plaatse kies je voor materiaal met een hoge of lage omslagtemperatuur.

Comfort

Het assortiment koelvesten is inmiddels flink uitgebreid. Hitte-expert Rietjens maakt onderscheid tussen twee soorten koelvesten. ‘Comfort cooling’ en het daadwerkelijk afkoelen van een atleet. De hesjes zijn simpel en effectief. Het eenvoudigste model ‘comfort cooler’ is gevuld met speciale korreltjes en wordt voor gebruik in een teil water gelegd. “De korreltjes zuigen zich vol water dat verdampt zodra de sporter het vest aantrekt. Hiermee imiteer je het proces van zweten”, legt Rietjens uit. “Zweten is niet meer dan het verdampen van water op de huid. Daarvoor wordt warmte uit het lichaam gehaald en koel je af.” Het hesje is eindeloos te gebruiken. Gewoon opnieuw in het water leggen. Het koelvermogen is niet extreem groot, maar geeft wel een comfortabel gevoel. En dat is volgens Rietjens voldoende. “Het is niet de bedoeling een sporter tot rillens toe te koelen. De kerntemperatuur van de atleet moet op peil blijven, die is belangrijk voor het goed functioneren van het lichaam.”

Paardendeken

Een iets ingenieuzer vest is voorzien van zilverkleurig folie dat het zonlicht weerkaatst. Aan de binnenkant van het hesje zijn dikke plakken PCM bevestigd die, in dit geval, een omslagpunt hebben van 25 graden Celsius. Daardoor zeer geschikt voor warme omstadigheden. Zelfs gedragen op een gewoon T-shirt is de verkoelende werking voelbaar. Ook dit vest is steeds opnieuw te gebruiken. En niet alleen door mensen. Op Nederlands verzoek is een PCM-jasje ontworpen voor Salinero, het paard van Ankie van Grunsven. Het werd een paardendeken van zo’n 25 kilo zwaar.

Koelbox

Daarnaast bestaat een systeem om een sporter echt af te koelen. “Dat doen we met pakken die voorzien zijn van een stelsel van plastic buisjes waar ijskoud water doorheen loopt”, legt Rietjens uit. Het water komt uit een soort grote koelbox, wordt met een pomp door het vest gejaagd en vloeit daarna terug in de kist waar het opnieuw wordt gekoeld. “We hoeven in Athene dus niet op zoek naar een waterkraan.”

Bomexperts

Het waterkoelvest bestaat buiten de sportwereld al veel langer. Bomexperts bijvoorbeeld, dragen zware, beschermende kleding. Om te voorkomen dat ze tijdens hun werk onder de warmte bezwijken, dragen ze dit shirt op hun huid. Het zilverkleurige vest wordt verder ook gebruikt door MS-patiënten om de pijn iets te verzachten. Gerard Rietjens vond dit jasje via internet bij een Fins bedrijf en zag onmiddellijk de voordelen voor de Nederlandse sporters. Zijn ontdekking bleef niet lang geheim. De Finse sportbonden gebruiken het nu ook. De internationale sportbonden hebben geen bezwaar tegen het gebruik van verkoelende kleding.

Medaillekansen

Het gebruik van koelvesten zal volgens Rietjens niet direct leiden tot meer medailles. “Dat is toch echt aan de sporters zelf.” Anders ligt dat misschien voor atleten die langdurig in de volle zon hun wedstrijden afwerken, zoals de handboogschutters en de roeiers. Voor hen zijn speciale wedstrijdpakken ontwikkeld. Nauwsluitende pakken van speciaal warmteafdrijvend materiaal, en voorzien van zilverkleurige stukken die het zonlicht reflecteren. “Zeker voor de handboogsport zijn we zeer revolutionair bezig”, zegt Rietjens. “Ik denk ook dat de prestaties mede daardoor heel goed zullen zijn.”