Prairiewoelmuizen met heimwee, jaguars met borstkanker, een epidemie van chlamydia onder koala’s: mens en dier delen dezelfde ziektes. Dierenartsen en mensendokters kunnen veel van elkaar leren.
Flauwvallende vissen, aan opium verslaafde wallaby’s, zeugen met anorexia: niet veel ziektes zijn dieren vreemd. Papegaaien kunnen zichzelf dwangmatig kaalpikken, katten met smetvrees likken zichzelf obsessief schoon, melkkoeien kunnen last hebben van polycysteus ovariumsyndroom en dolfijnen van genitale wratten. Eigenlijk zijn er weinig ziektes die niet in het dierenrijk voorkomen.
Ook zelfverminking is dieren niet vreemd, zoals de Shar-pei hond op de foto.
Zoobiquity.com, toestemming voor gebruik op Nemo KennislinkLange tijd keken mensenartsen er niet naar om: zielig voor die dieren, maar wat hebben onze patiënten eraan? De laatste jaren groeit echter het inzicht dat er veel overeenkomsten tussen menselijke kwalen en kwalen van andere dieren zijn. Onder de naam One Health is een wereldwijde samenwerking begonnen. De faculteit diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht en het UMC Utrecht organiseerden eind september een symposium over dit onderwerp.
Zoobiquity
“Voor dierenartsen is het al heel lang duidelijk dat we samen moeten werken, maar veel medici staan er niet voor open”, vertelde de Amerikaanse cardioloog Barbara Natterson tijdens het symposium. Natterson is auteur van het boek ‘Dierenbrein en mensenlijf’ dat deze zomer verscheen en organisator van het jaarlijkse zoobiquity congres. Zoobiquity is een term die Natterson zelf introduceerde om de mens- en diergeneeskunde met elkaar te verenigen en is gebaseerd op het Griekse zoion, ‘dier’, en het Latijnse ubique, ‘overal’. Jarenlang behandelde Natterson als cardioloog alleen leden van haar eigen soort totdat de plaatselijke dierentuin opbelde vanwege een keizertamarin met een hartafwijking. “Onder de microscoop zag ik dat de afwijkende hartcellen van het dier sterk overeenkwamen met hartcellen van mensen met dezelfde ziekte.” Zo rolde ze langzaam het wereldje in en in de dierentuin behandelde ze vele dieren, van leeuwen tot tapirs. Ze raakte gefascineerd door de aandoeningen die ze bij dieren zag en die sterk overeenkwamen met menselijke aandoening. Door haar ervaring en uitvoerig literatuuronderzoek kwam ze al snel om in de voorbeelden.
Barbara Natterson maakt een transoesophageale echografie van een gorilla, op dezelfde manier als ze dat bij een mens zou doen.
Zoobiquity.com, toestemming voor gebruik op Nemo KennislinkObesitas en anorexia
De obesitasepidemie is het dierenrijk bijvoorbeeld niet vreemd. Een dier kan zich net zo klem vreten indien eten in overvloed aanwezig is. Als de zaden in overvloed in de bossen te vinden zijn, eet een eekhoorn zich tonnetje rond. Het tegenovergestelde zie je ook. Zeugen kunnen last hebben van anorexia. Als ze gestresst zijn, stoppen ze met eten of eten alleen nog veel stro: dat vult wel, maar heeft amper voedingswaarde. Net als ijsbergsla op het menu van een menselijke anorexiapatiënt. Waarom de dieren dat doen? Het antwoord kan wellicht helpen bij het verklaren van eetstoornissen onder mensen.
Mens en dier lijken wat ziektes betreft sterker op elkaar dan je zou denken. Door obese dieren te bestuderen kunnen we wat leren over de oorzaken van de obesitasepidemie onder mensen.
Zoobiquity.com, toestemming voor gebruik op Nemo KennislinkRenpaarden en voetballers
Naast Natterson spraken er enkele Nederlandse wetenschappers op het congres. De Universiteit Utrecht heeft zowel een diergeneeskunde faculteit als een academisch medisch centrum. Vijf jaar geleden werd een van de hoogleraren uit het medisch centrum, Wouter Dhert, ook aangesteld bij de dierfaculteit. Zijn afdeling onderzoekt het steun- en bewegingsapparaat en denkt van dieren te kunnen leren hoe kraakbeenschade genezen kan worden. Jos Malda, een van de onderzoekers van de afdeling, vertelde tijdens het symposium over het onderzoek naar mensen en paarden. “Mensen en paarden ondervinden dezelfde problemen aan hun kraakbeen.” Een paard met een renbaanblessure ondervindt dezelfde schade als een voetballer met een spelblessure. “Door dieronderzoek leren we hoe we de schade bij mensen kunnen genezen.” Eerder dit jaar vertelde zijn collega Marianna Tryfonidou bij De Wereld Leert Door over haar onderzoek naar honden met hernia’s en hoe de behandeling die zij daarvoor ontwikkelde wellicht hernia’s bij mensen kan voorkomen.
Kankertherapie voor hond, kat en mens?
Dierenoncoloog Jolle Kirpensteijn vertelde in zijn presentatie over tumoren die zowel bij huisdieren als honden en katten, als bij mensen voorkomen. Voor honden en katten ontwikkelde zijn onderzoeksgroep, in samenwerking met het UMC Utrecht en de TU Delft, een behandeling met holmiumtherapie. “Bij sommige dieren was de tumor na één behandeling al verdwenen, bij andere was de tumor duidelijk verkleind.” Bij de therapie worden kleine radioactieve bolletjes in de tumor gebracht. Zo wordt het tumorweefsel van binnenuit bestraald en wordt schade aan het gezonde omliggende weefsel voorkomen. Collega Frank Nijsen van het UMCU kijkt naar een toepassing van de theorie bij mensen met levertumoren.
De overeenkomsten tussen een ziek mens en ziek dier zijn groot. Toch mislukt veel medicijnonderzoek met proefdieren. Een nieuw middel kan fantastisch in een labrat werken, maar niets uithalen bij de mens. Waarschijnlijk komt dat doordat de proefdieren op kunstmatige wijze een menselijke ziekte krijgen. Binnen One Health kijken dierenartsen en mensendokters naar dierpatiënten die spontaan dezelfde ziektes als mensen krijgen. “Door oncologen over kanker bij poema’s na te laten denken kunnen we misschien wel doorbraken in de behandeling van kanker bij mensen genereren”, aldus Natterson.