Klanksysteem vroeg aangeleerd

Als het om taal gaat, weten peuters al vroeg van de hoed en de rand, zo blijkt uit een studie van de Universiteit van Pennsylvania. Met 18 maanden weten ze precies hoe ze uitspraakverschillen in hun moedertaal moeten interpreteren. Subtiele klankverschillen kunnen in de ene taal namelijk wél invloed hebben op de betekenis van een woord, maar in de andere niet. Kinderen hebben al vroeg door hoe het klanksysteem van hun moedertaal in elkaar zit.

De Pennsylvania-studie toont aan hoe belangrijk het eerste levensjaar is voor de verwerving van een taal. In deze fase leren kinderen hun eerste woordjes en luisteren ze vooral heel goed naar de manier waarop hun ouders praten. Op deze manier ontdekken ze hoe het klanksysteem van hun moedertaal in elkaar zit, nog voordat ze het grootste deel van hun woordenschat hebben gevormd of de grammatica onder de knie hebben.

Universele talenkennis

Uit eerder onderzoek is gebleken dat kinderen bij de geboorte de klankverschillen van alle talen kunnen horen. Deze universele talenkennis is maar van korte duur, zo blijkt nu. Gedurende het eerste jaar vergaren kinderen taalspecifieke kennis, waarbij de kenmerken van hun moedertaal versterkt worden, en anderstalige klanken uit het klankenrepertoire verdwijnen. Uiteindelijk leren ze subtiele uitspraakverschillen die niet thuishoren in hun eigen taalsysteem te negeren.

Dit is ook de reden waarom Japanse peuters, net als Japanse volwassenen, de Engelse medeklinkers r en l niet uit elkaar kunnen halen. Of waarom sprekers van het Engels moeite hebben met sommige Franse klinkers. Voor niet-moedertaalsprekers klinken deze klanken allemaal hetzelfde, dankzij het taalverwervingsproces tijdens de kinderjaren. De Pennsylvania-studie laat zien dat wanneer twee woorden verschillend klinken, peuters van 18 maanden precies weten of ze dit wel of niet mee moeten nemen in hun interpretatie van het woord.

Klinkerduur

Kinderen kunnen al heel vroeg horen dat woorden op verschillende manieren worden uitgesproken. Neem de uitspraak van het Engelse woord kitty ‘katje’ in de zinnen “Is that your kiiity” en “Show me the kitty”. Ondanks de verschillende uitspraak gaat het hier steeds om dezelfde kat. Dat geldt niet voor elk taalsysteem. In het Japans bijvoorbeeld, kunnen deze twee versies van kitty een heel verschillende betekenis hebben.

In het Amerikaanse onderzoek werd het effect van klinkerduur ( kitty versus kiiity) onderzocht bij Nederlandstalige en Engelstalige peuters van 18 maanden oud. De kinderen kregen verschillende voorwerpen te zien, waarbij het ene object aangeduid werd met tam en het andere object met een langere klinker: taaam. De Nederlandse kinderen, die een taal leren waarbij woorden van elkaar kunnen verschillen bij gevarieerde klinkerduur (vergelijk tak-taak), hoorden daadwerkelijk twee verschillende woorden bij twee verschillende objecten. De Engelse kinderen negeerden het klinkereffect en hoorden dus maar één woord.

De resultaten van deze studie verschijnen in het oktobernummer van de Proceedings of the National Academy of Sciences. Uitvoerderende onderzoekers zijn Christiane Dietrich (Universiteit van Brits Columbia), Daniel Swingley (Universiteit van Pennsylvania) en Janet Werker (Universiteit van Brits Columbia).