In de komvormige krater (caldera) op de top van de Kilauea (Hawaï) heeft op 19 maart een explosie plaatsgevonden. Deze zeer unieke gebeurtenis – de eerste sinds 1924 – werd veroorzaakt door een reactie van water of gas. De uitstoot van het schadelijke gas zwaveldioxide (SO2) stijgt al sinds december en bereikte een maximale uitstoot van 1500 kg op 21 en 26 maart. Voorlopig staat de wind nog gunstig voor de bevolking.
Plattegrond van Hawaï met als focus de Kilauea vulkaan. Bron: USGS
Hawaï en Kilauea
Hawaï is een eiland ontstaan door vulkanisme en bestaat uit meedere vulkanen. De oorsprong is een zogenaamde hotspot, een plaats waar magma omhoog komt uit de diepe mantel (ca. 900-2900 km diep). Dit proces is onafhankelijk van de plaattektoniek.
De 1277 m hoge vulkaan de Kilauea (letterlijk ‘uitspuwen/braken’) ligt in het zuidoosten van Hawaï tegen de bekende vulkaan Mauna Loa aan. Het is het jongste gedeelte van Hawaï. Kilauea is nu nog een kleine verhoging in het aflopende landschap vanaf de Mauna Loa.
De Kilauea, een zich ontwikkelende schildvulkaan, is één van de meest actieve op de wereld. Lava met een lage viscositeit (stroperigheid) stroomt sinds 1983 onafgebroken uit de vulkaan zonder explosies te veroorzaken. De vulkaan is al actief sinds 300.000-600.000 jaar geleden waarna deze 50.000-100.000 jaar geleden boven water kwam.
Vereenvoudigde weergave van de Kilauea met in het midden de de Pu’u ’O’o sintelkegel waaruit lava naar de Pacifische Oceaan stroomt via een tunnel systeem. De lava is afkomstig van een reservoir 20 km verderop, die zich onder de caldera, de komvormige krater van 165 m diep, bevindt. In 1997 ontstond de ‘Episode 54 fissure’, een spleeteruptie waaruit magma naar buiten kwam en waardoor de aardkorst tientallen cm tot 1,8 m uiteen bewoog. Bron: USGS
Uitbarsting
Een explosieve uitbarsting vond plaats op 19 maart vanuit de Kilauea (Halema’uma’u) caldera. Materiaal verspreidde zich over 30 hectare, waarbij het grootste blok van 1 m3 70 meter werd weggeblazen. Explosieve uitbarstingen zijn zeer zeldzaam voor deze vulkaan. Dit was de eerste explosieve uitbarsting in de caldera sinds 1924. De grootste uitbarsting ging niet gepaard met een lavauitstroom en werd waarschijnlijk veroorzaakt door een reactie met water of gas. Kleine aardbevingen vonden plaats op de dag van de explosie en in de dagen erna.
Een uitbarsting van de Pu’u ’O’o in 1983. Op de achtergrond is het wegstromen van de lava naar de oceaan te zien. Bron: USGS
Gasuitstoot
Het schadelijke gas zwaveldioxide (SO2) komt uit de top van de vulkaan, de Halema’uma’u caldera. Zelfs een lage concentratie kan al schade toebrengen aan de longen. De concentratie stijgt al sinds december 2007. Normaal gesproken is de uitstoot 150-200 kg per dag, eind december was het verdubbeld en op 12 maart was het maar liefst 1500 kg. Dit werd 26 maart nog een keer gemeten.
Essentieel voor de volksgezondheid is hoe de wind staat. Bij een landinwaartse (zuidoostelijke) wind moeten grote gebieden geëvacueerd worden. Tot op heden komt de wind steeds uit het noordoosten waardoor het gas richting zee waait in plaats van naar de bewoonde gebieden.
De gasuitstoot van de Halema’uma’u caldera wordt sinds 24 maart vergezeld van as. Deze foto is van 29 maart. Bron: USGS
De vulkaan wordt met grote zorg in de gaten gehouden door vulkanologen van de USGS (United States Geological Survey). Bij een veranderende wind zullen deze mensen direct groot alarm slaan. Tot nu toe is het echter nog goed gegaan…
Zie ook:
- Vulkanen Opbouw, vorm/type en locatie (Kennislinkartikel)
- Kilauea braakt weer lava (Kennislinkartikel)
- Vulkaan op Hawaï leeft op (Kennislinkartikel)
- Reisverslag Carl Koppeschaar naar Hawaï
- Kilauea dagstatus (Engels)
- Algemene informatie Kilauea (Engels)
- Live camera op de Pu’u ’O’o
- Live camera op de Halemaumau caldera