De citroenlucht van allesreinigers zorgt voor schoonmaakkriebels bij studenten zonder dat ze er erg in hebben. Dit is de uitkomst van Nijmeegs en Utrechts onderzoek naar de onbewuste invloed van geur op gedrag. De resultaten zijn deze week gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Psychological Science.

Verborgen boodschappen die onbewust ons gedrag beïnvloeden zijn al jarenlang voer voor discussie in de sociale psychologie. De wetenschappelijke term hiervoor is subliminal persuasion oftewel onderbewuste overreding. Het bekendste en meest bediscussieerde onderzoek naar subliminal persuasion is het “drink cola”/“eet popcorn” onderzoek van de Amerikaan James Vicary uit 1957. Bioscoopbezoekers die tijdens de film gedurende milliseconden de woorden “drink cola” en “eet popcorn” te zien kregen zouden veel meer popcorn en cola kopen dan de bezoekers die de verborgen boodschappen niet kregen. Toch twijfelen veel wetenschappers aan de betrouwbaarheid van dit onderzoek. Want in soortgelijke latere experimenten kreeg niemand dezelfde resultaten. Recenter onderzoek uit 1996 laat zien dat een groep vrijwilligers die woorden te horen kreeg die ze associeerden met bejaarden zoals “bingo” en “grijs” ervoor zorgde dat ze langzamer gingen lopen dan de controlegroep. De deelnemers hadden geen idee dat die woordjes hun gedrag beïnvloeden.

Nederlandse onderzoekers laten zien dat ons gedrag ook onbewust beïnvloed kan worden door geuren. Ze hadden het idee dat citroenlucht van allesreinigers wel eens onbewust het concept schoonmaken kan activeren. En wellicht dat het activeren van dit “schoonmaak-idee” dat ergens in de hersenen zit er zelfs voor zorgt dat mensen ook daadwerkelijk schoonmaakkriebels krijgen. Om hun idee te testen voerden de onderzoekers 3 experimenten uit. In het eerste onderzoek werden 50 studenten geplaatst in een hokje met of zonder de geur van allesreiniger. Vervolgens moesten ze een woordherkenningstaak uitvoeren met 20 echte woorden zoals ‘fietsen’ en ‘tafel’ en 20 onzinwoorden zoals ‘njetsen’ en ‘fluut’. Van de 20 echte woorden waren er 6 die met schoonmaken van doen hadden zoals ‘poetsen’ en ‘hygiëne’. Deze woorden werden in de hokjes mét citroengeur sneller herkend als echte Nederlandse woorden dan in de hokjes zonder citroengeur.

In een tweede experiment werd proefpersonen gevraagd om vijf activiteiten te noemen die ze nog moesten uitvoeren in de loop van de dag. Proefpersonen die waren blootgesteld aan de schoonmaakgeur rapporteerden eerder dat ze nog moesten poetsen, opruimen of wassen, dan proefpersonen in de controleruimtes.

Poetsgedrag

In de derde proef werd getest of de citroengeur van allesreiniger ook daadwerkelijk poetsgedrag bevorderde. Een groepje van 22 studenten moest eerst in het hokje met of zonder geur een vragenlijstje invullen waarna ze in een volgende kamer die geurloos was gevraagd werden om een beschuitje op te eten aan tafel. En zoals je weet kruimelt beschuit nogal. Met behulp van een camera werd bijgehouden in hoeverre de proefpersonen de tafel schoon hielden. Zoals verwacht waren de proefpersonen die tevoren waren blootgesteld aan citroengeur, meer geneigd om de tafel schoon te vegen dan de andere groep.

Bij alle drie de experimenten werden de proefpersonen na afloop nog een aantal extra vragen gesteld. Hieruit bleek dat veruit de meeste proefpersonen de citroenlucht helemaal niet geroken hadden. Laat staan dat ze doorhadden dat de citroengeur van invloed was op hun gedrag. De Nederlandse onderzoekers hebben met dit onderzoek de primeur in handen dat niet alleen visuele en auditieve stimuli onbewust van invloed kunnen zijn op ons gedrag maar dat geur ons gedrag stuurt. Kortom je loopt je neus achterna, is helemaal niet zo’n gek idee.