Eén van de anekdotes uit het boek Waarom mannen niet luisteren en vrouwen niet kunnen kaartlezen gaat zo.
Het begon als een prettig, ontspannend autoritje door een prachtige vallei op een paar uur van huis. Terwijl de weg rond de berghelling kronkelde, zette Peter de radio uit om zich beter op de weg te kunnen concentreren. Hij kon niet op de bochten letten en tegelijkertijd naar de radio luisteren. “Peter”, zei zijn vrienden Ellen, “wil je misschien een kop koffie?” Peter glimlachte. “Nee, dank je, ik hoef niets”, antwoordde hij terwijl hij bij zichzelf bedacht hoe aardig het van haar was om dit te vragen. Peter merkte even later dat Ellen was gestopt met praten en vermoedde dat hij iets verkeerd had gedaan. “Alles in orde, schat?” vroeg hij. “Kan niet beter!” snauwde ze. Verward vroeg hij: “Wat is er aan de hand?” Ze snoof minachtend. “Je wou niet stoppen!”
Wat Peter niet snapte, was dat Ellen niet zozeer geïnteresseerd was in zijn cafeïnepeil, als wel op indirecte wijze te kennen gaf dat zij wel even wilde stoppen bij een wegrestaurant om wat te drinken. De waarheid, zo beweren de schrijvers van het boek Barbara en Allen Pease (en vele andere populaire psychologieschrijvers1 met hen), is dat mannen simpelweg niet uitgerust zijn voor de verfijnde, indirecte, uitgebreide en subtiel emotioneel geladen manier van communiceren die de vrouwelijke natuur eigen is. Daarom begrijpen ze elkaar gewoon niet. Het beste wat een stel eraan kan doen is een beetje om deze aangeboren verschillen heen klussen.
Soms gewoon misleiding
Deborah Cameron, schrijver van een boek over man-vrouwverschillen en taal en hoogleraar aan Oxford University, denkt er heel anders over. Volgens haar is het idee dat mannen en vrouwen heel anders communiceren een mythe. “Het komt gewoon niet overeen met wat je feitelijk kunt observeren aan communicatiegedrag”, legt ze uit, “hoewel verschillende delen van de mythe onwaar zijn op verschillende manieren. Sommige dingen zijn gewoon volksgeloof en volledig weerlegd door de wetenschap, zoals het feit dat vrouwen meer zouden praten dan mannen. Sommige dingen zijn gebaseerd op anekdotes en speculatie. En soms is er sprake van overdrijving: er is een verschil, maar dat verschil wordt zo overdreven dat het meer lijkt op misleiding.”
Neem bijvoorbeeld de stelling dat mannen veel vaker iemand anders in de rede vallen dan vrouwen. In 2005 ontdekte Janet Hyde dat dit interruptieverschil veel kleiner was dan iedereen aannam. En dat was niet de enige geval waarvan toen bleek dat de overeenkomsten tussen hem en haar veel groter waren dan de verschillen. Zo bleek ook het idee dat vrouwen zichzelf veel gemakkelijker blootgeven in een gesprek meer op volkswijsheid dan op wetenschap te berusten. Concluderen dat mannen en vrouwen “haast van andere planeten komen, en een compleet andere taal spreken”, zoals Mars en Venus-schrijver John Gray dat doet, is dus op zijn zachtst gezegd te sterk.
Context is veel belangrijker dan sekse
Maar waardoor kwamen Peter en Ellen dan zo in de problemen? Volgens Cameron is er één dominante factor die maar al te vaak over het hoofd wordt gezien: context. Misschien vond Ellen het in deze situatie niet gepast om plompverloren een verzoek bij Peter neer te leggen. Of had ze het gevoel dat hij zou weigeren, en was ze te moe om daar over te bekvechten.
Hoe belangrijk context is, blijkt uit onderzoeken naar mannen en vrouwen in verschillende beroepsgroepen. Cameron vertelt: “Mannelijke en vrouwelijke politie-officieren in Pittsburgh hadden beide een duidelijk onemotionele manier van praten, de mannen en vrouwen in het Britse parlement hadden een erg vijandige stijl, terwijl zowel de mannelijke als de vrouwelijke verpleegkundigen in Belfast zeer empathisch en ondersteunend waren in hun communicatie; geen verrassing als je je bedenkt wat voor werk ze deden.”
Schadelijk en springlevend
Ondanks de bewezen grote rol van context, en de bewezen kleine man-vrouwverschillen in communicatiestijl, blijft het idee dat hij en zij haast een andere taal spreken springlevend. Cameron ondervindt dat nog constant, zegt ze. “Ik krijg zelfs telefoontjes van journalisten die aannemen dat ik, omdat ik een boek heb geschreven over het onderwerp, wel zal geloven dat mannen en vrouwen heel anders communiceren. Terwijl mijn boek juist het tegenovergestelde beweerd!”
Dat is niet alleen vervelend voor de Britse hoogleraar, maar kunnen volgens Cameron ook schadelijk zijn voor al die mensen die blijven geloven in dat ‘Mars en Venus begrijpen elkaar niet’-verhaal. Cameron: “Mensen worden echt beinvloed door hoe ze over zichzelf denken. Daarom maakt het uit welke verhalen we in onze cultuur vertellen over gender en de menselijke natuur. De stereotype verhalen die we nu vertellen, laat mensen geloven dat mannen en vrouwen echt heel anders zijn en daarom ook geschikter voor traditionele rollen en beroepen. Het laat ze ook geloven dat ze geen goede, begripvolle relatie met de andere sekse kunnen verwachten. En op zijn ergst worden die verhalen een excuus voor domweg discrimineren: ‘Ik heb een secretaresse nodig met goede communicatievaardigheden, dus dat moet wel een vrouw zijn.’ Zo bekrachtig je stereotypen en ongelijkheid, en daar doe je echt kwaad mee.”
Zie ook:
- Lees alles over man-vrouwverschillen in het Kennislinkdossier (m/v)
Meer psychomythologie?
In het Kennislinkdossier over broodjes aap in de psychologie vind je de andere negen psychomythes uit de artikelenserie.
Heb je nog geen genoeg van psychologische broodje aap-verhalen? Je vind er nog veertig in het boek De vijftig grootste misvattingen in de psychologie" van Scott Lilienfield, Steven Jay Lynn, John Ruscio en Barry Beyerstein.
Welke van deze mythes uit de populaire psychologie spreekt jou het meest aan? Bijna 900 Kennislinklezers brachten hun stem uit. Het was een nek-aan-nek-race, Lange tijd lag de mythe dat mannen en vrouwen heel anders communiceren op kop, maar uiteindelijk is dit misverstand met een verschil van vier stemmen verslagen door We gebruiken maar 10 procent van ons brein.
1 Een van die schrijvers is Deborah Tannen. Haar meest bekende boek heet Je begrijpt me gewoon niet: hoe mannen en vrouwen met elkaar praten. De titel van dit artikel is aan haar boek ontleend. Een andere bekende schrijver die veel heeft geschreven over het onvermogen van man en vrouw om op zinvolle manier met elkaar te communiceren, is John Gray, bekend van de Mannen van Mars en vrouwen van Venus-boeken.