Ronald Veldhuizen

Stel, je ruikt iets lekkers. Je snuift de goede lucht op, loopt wat op en neer en ineens weet je het: die zoete geur komt uit een tunnel aan de overkant van de straat. Misschien staat er wel een lekker eetkraampje aan de andere kant. Enthousiast loop je de tunnel in. Maar halverwege merk je iets bizars: de tunnel versmalt. Het is nu meer een buis. Nu je toch al zover bent, besluit je om verder te kruipen. Maar na een tijdje is de buis zo smal, dat je vast te komt te zitten. Mooi is dat.

Als bacteriën konden vertellen wat ze deden in het Delftse onderzoek van Jaan Männik en zijn collega’s, dan zou het erg op bovenstaand verhaal lijken. Hoe vreemd het verhaal al klonk, het slot is nog gekker. Männik zag de vastzittende bacteriën – van de soorten Escherichia coli en Bacillus subtilis – een Barbapappatruc uithalen. De microben maakten zichzelf platter en smaller, waarna ze langzaam verder door de buis gingen. “Dat is een verrassing, want niemand had gedacht dat bacteriën zich in zulke kleine ruimtes konden voortbewegen”, reageert Männik.

Heeft dat resultaat misschien implicaties voor hoe we voortaan met bacteriën omgaan? “Waarschijnlijk wel”, aldus Männik. Misschien zitten er bijvoorbeeld meer bacteriën tussen menselijk weefsel en de botstructuur dan voorheen werd aangenomen. “Mensen die materiaal voor protheses ontwerpen moeten er nu rekening mee houden dat bacteriën zich in gaatjes kunnen persen die kleiner zijn dan de microbe zelf.”

De bacteriën blijken zich zelfs te kunnen voortplanten in de dunne buisjes. Ze komen er aan de andere kant wel een beetje vervormd uit! Links zie je een grote massa bacteriën, waarvan er een paar via de buis (die je niet goed ziet) naar rechts ‘groeien’. Wanneer ze vaak genoeg delen, kunnen de bacteriën aan het andere eind van de buis verder leven.

TU Delft

Ook denkt Männik dat het misschien makkelijker wordt om vreemde bacteriën te bestuderen, die normaal gesproken niet in een lab te kweken zijn. “Uit ons onderzoek bleek dat de bacteriën zich ook in de buizen konden voortplanten. Misschien dat moeilijk te onderzoeken bacteriën wél in een systeem met dunne buisjes willen groeien.” Als dat zo is, komen we misschien gauw meer te weten over nieuwe, vreemde bacterietrucs. Uit die trucs vallen wellicht nog meer belangrijke lessen voor gezondheid en techniek te leren.